Các phong cách nội thất ở TP Hồ Chí Minh ⭐

Nội thất bao hàm “Không gian nội thất” và “Vật dụng nội thất”. Có thể hiểu nó có hai phần có quan hệ hữu cơ với nhau: Thứ đặc biệt là phần vỏ bao che (nhà ở đơn chiếc, căn hộ chung cư, villa, công sở, nhà hát, …); và thứ 2 là các vật dụng mà con người dùng đem vào phía bên trong cái vỏ bao che đó nhằm thoả mãn các nhu cầu của người chủ và những người hưởng lợi. Trong bài viết này, tác giả bàn đến xu thế sử dụng vật dụng nội thất (furniture) ở TP. HCM.

TP. HCM chắc chắn là nơi phong phú nhất về thành phần cư dân. Ở đây có khá nhiều thành phần cư dân mà các nơi khác (giả dụ so với thành phố Hà Nội) không có, trong đó phải nói đến như người Hoa, Khme, người Thái, Ấn, người Nam Bộ gốc, và nhóm người nhập cư mới về sau với số lượng rất phần nhiều như người Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Philippines… Nếu tính chi ly ra thì gần như tất cả các tỉnh thành, các dân tộc (còn được gọi là tộc người) của quốc gia đều sở hữu mặt ở TP. HCM. Chính vì sự phong phú về nhân học, văn hoá như vậy cho nên tưởng chừng như các lĩnh vực trong đời sống xã hội như nhà ở, âu phục, ẩm thực, văn nghệ thường rất phong phú, trong đó chắc chắn là có nội thất.

Sự phong phú trong đời sống nội thất có từ thời lập làng, xây phố thị. Có thể nói rằng, không gian nội thất và đồ nội thất mang ý nghĩa cá nhân, nhưng chọn lựa nó và sử dụng thế nào phản ánh được mức sống, nguồn gốc xuất xứ, văn hoá, trình độ học vấn, và nghề nghiệp của người dùng, nhìn rộng ra thì nó cho thấy được trình độ phát triển khoa học công nghệ và kỹ thuật; trình độ thẩm mỹ, mặt bằng kinh tế và văn hoá của cả một TP, một đất nước, dân tộc.

Bất cứ TP, vùng miền, đất nước nào thì cũng có lịch sử phát triển của nội thất. Dù rằng so với thành phố Hà Nội và vùng đồng bằng Bắc bộ thì Sài Gòn-TP. HCM là vùng đất mới, nhưng 300 năm phát triển cũng đủ để tạo thành nên một lịch sử phát triển nội thất khá đa dạng, mà 1 trong những dấu ấn quan trọng đặc biệt là style phong cách nội thất của Sài Gòn-TP. HCM chịu tác động của kinh tế thị trường sớm hơn, mạnh hơn so với đa số các vùng miền trong cả đất nước. Chính tính chất của kinh tế thị trường, tính phong phú về văn hoá và tính quốc tế hoá của vùng đất này đã tạo ra một bộ mặt khác của nội thất so với cả đất nước. Điều ấy cũng sẽ đi kèm với hành trình phát triển của TP này nhắm tới tương lai.

Style phong cách nội thất có thể được hiểu là phương thức tổ chức (xây dựng, thiết kế) nên cái vỏ bọc, khung bao của “không gian nội thất” và mua sắm, chọn lựa, sử dụng, bày trí nội thất của một đội nhóm người khá phần nhiều. Trên thực tiễn, có thể ở mỗi nhóm xã hội có không ít những “biến tấu” không giống nhau, nhưng tựu trung ở họ có các chiếc rất chung, định hình nên một kiểu (style) rất dễ dàng nhận thức. Buộc phải nhấn mạnh rằng sự phân định này mang tính rất kha khá, bởi người Sài gòn luôn có xu thế “không đụng hàng”, mặc dù rằng cái chung nào đấy giữa họ nhưng họ vẫn có cái riêng, và khác lạ.

Style phong cách qúy tộc, cổ điển

Nếu tính mật độ cư dân trên 10 triệu dân thì nhóm này không cao, nhưng đếm đầu thì có thể hàng ngàn người. Họ là những gia đình rất giàu sang, nhà khổng lồ (penhouse, căn hộ rộng hàng trăm mét vuông, villa, nhà cao tầng) với phòng tiếp khách rộng. Nội thất của các gia đình này được đích thân họ ra nước ngoài chọn mua hoặc đặt mua cho những doanh nghiệp nhập khẩu sản phẩm nguyên bộ (combo) cho những công ty chuyên nhập khẩu nội thất cao cấp như Tống Kim Hoa, Vạn Thành, Lê Gia Phát, Minh Phát, Tín Phát… Nếu là của Châu Âu thì thường họ chọn style phong cách nội thất cầu kỳ Louis, Gothique, Byzantine, của Pháp, Ý…; hay rành mạch, mạnh mẽ, khúc triết như Đức; còn nếu của Trung Quốc thì theo style phong cách cung đình, hay quan lại thượng lưu ở vùng Nam sông Dương Tử như Quảng Đông, Quảng Tây… Đây là style phong cách nội thất khá rườm rà, nhiều Màu sắc, lắm phụ kiện thêm vào. Các hàng hoá, thiết bị nội thất này hoàn toàn mới nhưng được thực hiện theo nguyên mẫu các nội thất cổ điển có từ vài ba trăm năm ngoái. Phòng tiếp khách của họ được bày trí xắp đặt theo một style phong cách thống nhất từ bàn ghế, giường tủ, đến các phụ kiện kèm với như đồng hồ, rèm cửa, cây kiểng, tranh treo tường. Một phòng tiếp khách với nội thất như vậy lên tới hàng tỷ đồng, thậm chí được dát vàng, mạ bạc rất cầu kỳ. Họ thường mời các KTS, các nhà thiết kế trang trí nội thất, kể cả thầy phong thuỷ đến tư vấn về nội thất cho họ. Với họ, nội thất không phải chỉ để sử dụng mà còn để khẳng định đẳng cấp trong xã hội.

Style phong cách cổ truyền Bắc bộ

Chúng tôi tạm gọi như thế, vì người chủ của loại nội thất này chủ yếu là người Bắc vào Nam sinh sống qua các thời kỳ. Họ có thể là cán bộ công chức, các doanh nhân, cán bộ quân đội, cán bộ hưu trí… Điều chung của họ là nội thất phần nào mang hương vị của nơi xuất xứ có quê nhà và tuổi thơ của họ. Điều ấy được in dấu đậm nét ở những người cao tuổi. Người Bắc cao tuổi thường có quan niệm “ăn chắc, mặc bền”, cho nên phòng tiếp khách của họ có những bộ đồ gỗ rất đắt tiền, làm bằng các loại gỗ quý, có chạm khắc các loại rồng, phượng, hoa lá với kích thước rộng lớn, chiếm S diện tích có khi tới nửa phòng tiếp khách. Những bộ đồ gỗ trọn gói 6 món, 8 món, 12 món, với bàn, ghế, sopha, phản, đôn, tủ bufet, tủ thờ, tủ ly, bàn thờ ông địa… Tất cả những mặt hàng này được làm từ gỗ nguyên tấm, thậm chí là nguyên khối, chuyển từ các làng mộc lừng danh ở miền Bắc như Bắc Ninh, Sơn Tây, thành phố Hà Nội vào Sài Gòn…Với họ, những đồ này không chỉ có để sử dụng mà thỉnh thoảng còn như là đồ gia bảo để lại cho con cháu. Ở TP. HCM, khi tìm mua hay đặt mua các loại hàng nội thất bằng gỗ thật có giá trị cao, cư dân Sài gòn thường tìm tới đường Cộng Hoà, nơi thoả mãn nhu cầu của tầng lớp thượng lưu trung lưu lớp trên có xu thế hoài cổ.

Style phong cách nội thất công nghiệp

Nội thất công nghiệp xuất hiện ở Việt Nam vào đầu năm 1990, khi quốc gia tiến hành mở cửa và chuyển qua nền kinh tế thị trường. Đây là style phong cách sử dụng nội thất chiếm phần nhiều ở TP. HCM. Họ là nhóm cán bộ công chức, doanh nghiệp vừa và nhỏ, người có mức thu nhập trung bình. Nội thất công nghiệp là các món hàng được làm hàng loạt theo khuôn mẫu có sẵn bằng gỗ nhân tạo từ các nhà máy chuyên sản xuất của những nhà máy. Người dùng loại này còn có thể mua tất cả đồ nội thất của cùng một hãng hay từng món rời rạc tuỳ theo ý muốn. Những năm thập kỷ cuối 80 đầu 1990 là giai đoạn ở TP. HCM có hàng chục công ty tư nhân đồ nội thất được sinh ra, trong đó phải nói đến sự sinh ra của những công ty tư nhân trong nước lớn mà về sau trở thành tập đoàn nội thất đóng vai trò dẫn dắt thị trường như: Hoà Phát (1992), Công ty gỗ Hoàng Anh Gia Lai (1993), Savimex (1985), Tập đoàn Xuân Hoà (1985).

Điều thuận tiện là vào giai đoạn này các kỹ thuật chế tác mới và nguyên liệu mới được du nhập vào Việt Nam. Các máy móc modern hiện đại được nhập về như máy cưa gỗ khổ lớn, máy ép thuỷ lực, máy uốn nóng, máy chế tạo gỗ nhân tạo, máy sơn phun sương, máy sơn tĩnh điện, máy ép nhựa, máy tạo khuôn nhôm…Chính nhờ việc nhập khẩu máy móc thiết bị modern hiện đại mà ở khu vực Đông Nam Bộ có hơn 50 nhà máy có quy mô lớn chế biến gỗ nhân tạo và sản xuất đồ nội thất theo dây chuyền công nghiệp. Một vài nhà máy mang tên tuổi từ Malaysia, Thái Lan, Indonesia đã đầu tư vào các khu công nghiệp TP. HCM, Bình Dương, Đồng Nai. Các loại gỗ nhân tạo (còn được gọi là gỗ công nghiệp) được nhập về và sản xuất nội địa như: MDC (Medium Density Chipboard), HDF (High Density Fiberboard), MFC (Melamine Faced Chipboard), Veneer, nhựa, ghép, ván dăm (OKAL), dán (Plywood)… Đặc thù của loại gỗ này là rẻ tiền, chế tạo thành sản phẩm đồng loạt có chất lượng đồng đều của nhau, dễ tạo kiểu và dễ tháo lắp, giao vận đi xa. Các đồ nội thất công nghiệp tầm trung (về chất lượng và giá cả) tập trung đông nhất ở các cửa hiệu trên các con đường Ngô Gia Tự (Q10), Nguyễn Thị Minh Khai (Q1), Bạch Đằng (Bình Thạnh), Trường Chinh (Tân Bình), Quang Trung (Gò Vấp)…

Trong mấy năm cách đây không lâu, ghi nhận sự xuất hiện nhiều nguyên liệu mới tạo điều kiện cho những nhà thiết kế chế tác ra các đồ nội thất phi cổ truyền như kính cường lực; gỗ chống xước Acrylic, gỗ nhân tạo ép phủ lớp gỗ thật phía bên ngoài (như xoan đào), đá nhân tạo, bột đá tạo hình, composit cao cấp, Epoxy, các loại keo dính đặc biệt… Chính nhờ các loạt nguyên liệu mới này mà làm đồ nội thất đương đại đa dạng hơn, mang tính thực dụng cao với các sản phẩm nội thất mới, lạ hơn, ví dụ như bàn, ghế, tủ được phối hợp kính với gỗ nhân tạo, kính với kim loại, đá giả với gỗ nhân tạo, gỗ thật với chất epoxy…

Các style phong cách khác

Chúng tôi xếp những style phong cách sử dụng đồ nội thất sau đây vào chung một “giỏ”, có thể gọi là “style phong cách mới”, “style phong cách modern hiện đại” hay “style phong cách trẻ” vì gần như tất cả những người theo style phong cách này người trẻ, số lượng không đông nhưng cũng tạo ra các dòng chảy nhỏ góp phần vào thị trường nội thất của TP. HCM.

Nội thất thông minh: Đây là đồ nội thất có ba đặc tính chủ yếu là: Cùng lúc tích hợp đa năng, nhiều trong một, có nghĩa là có thể vừa là bàn ăn, và bàn làm việc, có thể là sôpha, ghế ngồi và giường ngủ. Chúng gồm có module tháo ráp hoạt bát để biến hoá thành nhiều dạng thức không giống nhau, rất gọn nhẹ, xếp đặt lồng vào nhau không chiếm chỗ; chất liệu là gỗ nhân tạo rẻ tiền. Đây là dòng nội thất phục vụ cho những không gian nhỏ hẹp, do đó những người trẻ ở các chung cư có S diện tích nhỏ rất yêu chuộng.
Nội thất công nghệ: Đây là nội thất được xem là high-tech. Nhà thiết kế sử dụng thành quả của công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và auto tự động hoá vào trong những sản phẩm. Loại nội thất này được giới tri thức trẻ, đặc biệt là công nghệ thông tin ưu ái. Hiện tại nó được đem vào trong những mẫu nhà thông minh, văn phòng thông minh. Thế nhưng, do giá thành cao cho nên khá kén người dùng.

Nội thất sinh thái: Nội thất sinh thái những năm cách đây không lâu nổi lên như 1 xu thế mạnh trên thế giới, ở Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn bắt đầu. Các loại hình nội thất này được tạo dựng từ các loại nguyên liệu khai thác trong tự nhiên rẻ tiền như cói, lác, thân bèo, bẹ chuối, các cây tre, trúc, mây, gỗ tròn có vòng đời sinh trưởng ngắn từ 3-5 năm, các loại cây tạp thuộc các nhóm ít giá trị như cao su, thông, tràm…

Nội thất tái chế: Nội thất được tạo thành từ các đồ đã qua sử dụng rồi (tái chế theo trường phái 3R: Reduce-Recycle-Reuse). Một vài người tận dụng lại những thứ đã qua sử dụng và tái chế lại những thứ bỏ đi để làm nên một đồ nội thất mới với cách thức mẫu mã mới, có thể kể ra một số thứ như: Bàn ghế làm từ thùng phuy đựng nhiên liệu; bàn làm nên từ bánh xe hơi; tủ, giường làm nên từ thùng gỗ đựng hàng hoá; ly uống nước từ các chai pet; đèn chùm từ các chai lọ thuỷ tinh,… Thế nhưng, ở Việt Nam, trường phái này mới ở dạng thí điểm. Chúng ta có thể thấy các sản phẩm nội thất tái chế ở các quán cafe, hàng ăn ở thành phố Hà Nội và TP. HCM.

Nội thất tối giản (minimalism): Đây là xu thế mới tạo thành nhưng lại mau chóng có 1 chỗ đứng ở nhóm các bạn trẻ ở TP. HCM. Do S diện tích ở quá nhỏ, mức thu nhập thấp. Bên cạnh đó, có một vài người chuộng lối sống này như 1 triết lý sống. Trong căn hộ của họ gần như không có gì, thỉnh thoảng là 1 không gian hoàn toàn rỗng. Nhưng điều ấy không đồng nghĩa với họ không cần những kiểu dịch vụ tiện ích, mà người ta sử dụng dịch vụ tiện ích ở vòng quanh. Lối sống tối giản của người Nhật Bản được xem là Danshari hay Minimalism đang được nhân rộng ra ở rất là nhiều nước khác trên thế giới.

Nội thất là phần không tách rời trong đời sống của con người. Sự tiến lên hay lụi tàn của chính nó tùy theo mức sống, trình độ dân trí, trình độ kỹ thuật-công nghệ và cả khả năng cung cấp từ thiên nhiên.

PGS.tiến sỹ Nguyễn Minh Hoà
(Bài đăng trên TCKT số 09-2021)

Tài liệu tham khảo
1. Joseph Aronson (1965) – “The Encyclopedia of Furniture” – New York: Crown Publishers;
2. Nguyễn Việt Khoa chủ biên (2016) – “Sổ tay đồ án nội thất” – NXB Xây dựng, thành phố Hà Nội;
3. Phạm Công Luận – “Sài Gòn xưa qua ô cửa phế tích” – Người đô thị Trực tuyến số 16.02.2020;
4. Võ Thị Thu Thuỷ (2018) – “Thiên nhiên trong kiến trúc nhà ở cổ truyền Việt” – NXB Xây dựng;
5. Doãn Quốc Sĩ (2011) – “Nghiên cứu xu thế sử dụng đồ gỗ nội thất của cư dân Thành Phố Hồ Chí Minh” – Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Thành Phố Hồ Chí Minh;
6. Hồng Châu – Thuỳ Linh (2015) – “Không gian bếp gia đình trong văn hoá trú ngụ của người Việt ở Thành Phố Hồ Chí Minh” – Luận văn Thạc sĩ Văn hoá, Thành Phố Hồ Chí Minh.
7. Phạm Thị Ngân (2019) – “Thẩm mỹ trong không gian nội thất nhà ở cổ truyền vùng châu thổ Bắc Bộ” – Luận án TS Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật, thành phố Hà Nội.
8. Trần Hồng Ngọc (2016) – “Thiết kế trang trí nội thất phòng bếp ở tại Thành Phố Hồ Chí Minh từ 1986 tới hiện nay” – Luận văn Thạc sĩ Mỹ thuật, Thành Phố Hồ Chí Minh.