Cây xanh đô thị ✔

Cây cối là đặc thù bản sắc gắn với văn hóa địa phương và dấu ấn vùng miền của từng khu vực. Bất kì đâu có cây cối, ở đấy có môi trường phong phú, thu hút. Không phải con người, mà chính tự nhiên – hệ thực vật/cây cối là điều gây dựng nên sự sống.

Con người càng ngày càng phát triển, như 1 điều tất yếu, các đô thị lần lượt tạo thành, rộng mở về quy mô và cách thức. Bên cạnh các quy chuẩn về cơ sở hạ tầng, kiến trúc, phong cảnh đô thị là 1 phần quan trọng trong việc xây dựng đô thị.

Cây cối là một trong các nhân tố quan trọng tạo thành thiết kế không gian cảnh quan. Việc thiết kế, phân loại cây cối nội đô dựa trên mục tiêu và tính chất sử dụng, gồm có các nhóm chính: cây cối công cộng, cây cối hạn chế, cây cối chuyên sử dụng; ở đây chúng ta tập trung vào tìm hiểu về cây cối trong công cộng – được sử dụng có tính chất chung cho mỗi người, phục vụ cho những hoạt động nghỉ ngơi, giải trí, Sport thể thao…

Cây cối đường phố – được trồng trong đường giao thông đô thị, đóng vai trò định hình hành lang xây dựng, đồng thời có công năng tạo bóng mát, tiết giảm gió bụi, duy trì nền nhiệt ổn định.

Để đáp ứng được các tiêu chuẩn quy hoạch, cây cối đường phố là các loài cây lâu năm, thân thẳng, sở hữu tán lá rộng, khả năng phủ xanh cao.

Cây cối công viên/công trình- được trồng thành một quần thể, tạo ra mảng xanh lớn, phối hợp với các tiện ích công cộng, đóng vai trò như lá phổi chính của toàn đô thị.

Cây cối đặc biệt: cây cối trong khu vực mang tính chất đặc thù, bảo tồn, cây cối cách ly, phòng hộ.

Bên cạnh đó, đối với sự tiến lên đô thị những năm vừa mới đây, phong cảnh là 1 luồng gió mới phủ xanh lên các công trình đô thị, chung cư nhiều tầng. Việc vận dụng cây cối trong những hộ gia đình/căn hộ cho thuê trở thành một “gia vị mới”, nhu cầu lớn nhưng chưa và ít được xác định phương hướng, nghiên cứu bài bản.

Ích lợi của cây cối trong môi trường không hề nhỏ, đặc biệt đối với hệ sinh thái đô thị.

Cây cối hạn chế mức độ nhiễm độc không khí, lọc bụi và các chất ô nhiễm và độc hại: một hécta cây cối có thể lọc từ không khí 50-70 tấn bụi/năm. Bên cạnh đó, một vài loại cây cối còn có khả năng khử mùi hôi thối bằng mùi khác do cây tiết ra như thông, long não, bạch đàn, ngũ gia bì.

Cây cối có thể cản bớt tiếng ồn: Nhiều nghiên cứu cho thấy vỏ cây, tán cây, thảm cỏ đều có công dụng như nguyên vật liệu xốp, lá cây và thân cây chia cắt nhỏ sóng âm thanh từ đấy làm giảm được khoảng 30% tiếng ồn. Đường phố có cây sẽ làm giảm tiếng ồn 5-6 lần.  Không dừng lại ở đó, cây cối cản bớt vận tốc gió và chắn giữ lượng mưa, ngăn chống xói mòn hạn chế tổn hao do thiên tai, gió bão, đồng thời bảo vệ các công trình kiến trúc, hạ tầng.

Nhờ đặc tính đa dạng, các công viên xanh là nơi tập hợp tăng phong phú sinh học góp thêm phần bảo tồn, tái hiện tự nhiên cho khu vực.

Thực trạng cây cối đô thị ở Việt Nam

Việc thực trạng quy hoạch chưa đồng bộ, thống nhất, và ý kiến tôn trọng tự nhiên trong thiết kế còn hạn chế, dẫn đến đồng loạt bài toán khó cho thực trạng cây cối nội đô ở Việt Nam hiện tại. Hệ thống cây cối phải chịu nhiều sức ép, ảnh hưởng do tập quán của con người lên quá trình sinh trưởng và phát triển.

Các vỉa hè bị thu nhỏ, không đồng đều khiến cây cối đường phố ngã đổ tác động không gian sống.

Các loài cây có đặc tính không thích hợp được trồng nhiều tại nơi công cộng: giòn, dễ gãy đổ, rễ nổi phát triển mạnh, mùi quá nồng…

Quá trình công nghiệp hóa diễn ra quá nhanh khiến con người hủy hoại mất kiểm soát, lãng phí rất là nhiều những mảng xanh đô thị đắt giá.

Bài học từ góc độ thế giới

Năm 2015, tranh cãi dữ dội tại Pháp khi chính phủ muốn đốn hạ hàng nghìn cây nhằm mục tiêu bảo đảm an toàn cho tất cả những người đi đường với nguyên nhân đề ra dựa trên thống kê rằng, có 10% tai nạn xe do đâm trúng cây, và một vài đánh giá cho rằng các cây này được trồng sát đường gây khó dễ tầm nhìn.

May mắn thay khi ý định này vấp phải sự phản đối kịch liệt của dân cư, hàng ngàn con người chấp thuận ký vào đơn yêu cầu chính phủ từ bỏ kế hoạch.

Ở các thành phố khác trên thế giới như Sydney, Melbourne (Australia), Seoul (Hàn Quốc), Berlin (Đức) hay quốc đảo Sigapore, S diện tích cây cối luôn đạt từ 30m2/người.

Các thành phố có thành tựu phủ xanh đô thị đáng mến mộ luôn được mệnh danh và trở thành hình tượng cho những khu vực khác học tập. Mặc dù thế, việc trồng cây ồ ạt, không nắm bắt rõ về đặc tính sinh trưởng, tỉ lệ mắc bệnh của cây là nhân tố cần phải được lưu tâm.

Sau thế chiến thứ II, 80% số lượng cây du bản địa của Toronto (Canada) tử vong do lây lan bệnh dịch từ cây du Hà Lan. Không ít năm sau chiến dịch cứu cây du mới thành công, nhưng không thể hồi phục được thực trạng như lúc trước. Điều đó trở thành bài học lớn, không những cho Toronto mà cả những đô thị khác trên thế giới, về sự việc ưu tiên trồng cây bản địa, phát triển đặc tính tự nhiên khu vực trong thành phố.

Việc trồng cây cối nội đô đã được triển khai từ các nền văn minh cổ xưa, và nở rộ từ thế kỷ XIX tới hiện nay. Con người càng ngày càng nhận thức được tầm ảnh hưởng âm thầm khổng lồ của lớp áo tự nhiên và coi trọng hơn vào việc tạo dựng lớp cây cối – phong cảnh đô thị. Mặc dù thế, sao để cho đúng, và phát triển 1 cách vững chắc, thích hợp với sinh thái tự nhiên vẫn là một cầu hỏi lớn và quan trọng cần phải được lưu tâm, nghiên cứu thận trọng.

Theo KTS Nguyễn Bảo Tiên Hoàng (TCKT & Đời sống số 181)
Ảnh tư liệu