ĐBSCL: Chuyển đổi & thích nghi với biến đổi khí hậu ✅

Chuyển đổi khí hậu (BĐKH) không còn là dự báo mà đang diễn ra càng ngày càng sâu rộng và gay gắt đặc biệt tại đồng bằng sông Cửu Long, như: nước biển dâng, khí hậu cực đoan, ngập lụt hạn hán… đang tạo nên thử thách vô cùng rộng lớn, đe dọa quá trình phát triển của vùng, sinh kế và đời sống nhân dân.

Những lợi thế tự nhiên cho phát triển trước đó và hiện tại của ĐBSCL đã, đang và sẽ thay đổi theo xu hướng suy giảm nguồn tài nguyên nước, phù sa, sự tăng lên của nước mặn, nước lợ, sụt lún đất, ảnh hưởng mạnh vào tài nguyên đất, cơ cấu sử dụng đất, các môi trường, hệ sinh thái, làm thay đổi căn bản mô hình sản xuất, tập quán sản xuất, sinh kế, nếp sống, mạng lưới người dân, thậm chí căn nhà của cư dân.

Tuy nhiên, với kinh nghiệm được thách thức qua các thế hệ để tồn tại và phát triển, phương thức được chọn lựa không phải là từ bỏ nơi ra đời, nơi nuôi sinh sống để di dân đến một vùng đất mới – Mà tiếp tục sống chung với điều kiện thiên nhiên mới, thích ứng với hệ sinh thái mới, biến hóa thử thách thành thời cơ, lợi dụng và phát huy ưu thế mới của thiên nhiên tạo dựng nếp sống, cách sống và canh tác thích hợp để phát triển không ngừng, tiếp tục xây dựng ĐBSCL là nơi cuốn hút, phú quý và vững chắc.

Có thể một ngày nào đấy, ĐBSCL không còn cung ứng cho cả đất nước 54% sản lượng lúa, 70% sản lượng hải sản nuôi trồng, 36% sản lượng trái cây, 90% sản lượng lúa gạo xuất khẩu, 65% hải sản xuất khẩu, những mặt hàng được toàn cầu yêu chuộng; nhưng chắc chắn với sự biến đổi và thích nghi mới, ĐBSCL sẽ tiếp tục cung ứng cho cả đất nước, cho thế giới những sản phẩm mới với chất lượng rất tốt hơn, năng xuất cao hơn, hàm lượng khoa học, chất xám cao hơn.

Chính phủ đã có Nghị quyết về phát triển vững chắc ĐBSCL thích ứng với chuyển đổi khí hậu, với ý kiến chủ đạo là:

• Phát triển vững chắc, chủ động thích ứng, biến hóa thử thách thành thời cơ để phát triển;
• Thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp thuần túy sang phát triển kinh tế nông nghiệp phong phú, chất lượng, xây dựng nông thôn mới gắn liền với phát triển, áp dụng công nghệ cao, sạch, hữu cơ;
• Tôn trọng quy luật tự nhiên tránh can thiệp thô bạo vào tự nhiên, chọn mô hình thích ứng, thân mật với hệ sinh thái, phát triển vững chắc để chủ động sống chung với lũ, ngập, nước lợ, nước mặn, cũng với bão, hạn hán, xâm nhập mặn;
• Coi sự nghiệp này là của toàn dân, lấy con người làm trung tâm, giảm nghèo, nhắm tới vùng mức thu nhập cao;
• Lấy tài nguyên nước nước là nhân tố cốt lõi, là cơ sở để tiến hành xây dựng , đầu tư, phát triển với tư tưởng tiết kiệm tài nguyên nước và đất đai, tăng cường áp dụng Khoa học – Công nghệ, kinh tế xanh, vững chắc trên cơ sở sự điều phối thống nhất và đẩy mạnh gắn kết trong tất cả khu vực.

Trong sự nghiệp phát triển ĐBSCL, anh chị em KTS sống và làm việc tại vùng ĐBSCL đã gắn bó, chia sẻ trách nhiệm để triển khai các mục đích phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Chúng ta đã tham dự quy hoạch các điểm người dân nông thôn sống chung với lũ, thực hiện dự án tôn nền vượt lũ ngay gần bên 8 tỉnh ĐBSCL (Long An, Tiền Giang, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Hậu Giang, Vĩnh Long), đã đưa trên 200.000 hộ vượt lũ với cơ sở hạ tầng thiết yếu như đường giao thông bộ, trường học, trạm xá, chợ, nước sạch, điện, cơ sở văn hóa… vượt qua đợt lũ năm lịch sử. Chương trình này đã bảo đảm mục đích sống an toàn và đi tới ổn định. Thời nay nhiều cụm người dân đã phát triển đông đúc và nhộn nhịp.

Tuy nhiên, với những đổi thay của cuộc sống cũng như sự chuyển đổi của khí hậu, chúng ta những người trong cuộc, cũng phải nhìn nhận 1 cách khách quan những thành công và chưa thành công của việc quy hoạch, kiến trúc mà chúng ta đã triển khai trong khoảng thời gian qua để giúp chúng ta tiếp tục thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới hiệu quả hơn.

Triển khai Nghị quyết của Chính Phủ, giới nghề chúng ta sẽ tập trung bàn luận, kiến nghị chung quanh các vấn đề:

• Nhìn nhận mô hình tôn nền – vượt lũ để sống chung với lũ đã thực hiện trong thời điểm vừa qua. Những kiến nghị – phương pháp để nâng cao hiệu quả đầu tư thỏa mãn nhu cầu sống và sinh hoạt của nhân dân.
• Để chủ động sống chung với chuyển đổi khí hậu, thích ứng với mô hình sản xuất mới, các phương pháp nào là thích hợp với cư dân ĐBSCL, thích hợp với cách thức sản xuất, nhất là:
  • Hệ thống người dân nông thôn cần phải được tổ chức lại, cải tạo lại ra làm sao (phát triển tự nhiên theo cụm, tuyến…);
  • Nhà ở và nguyên vật liệu xây dựng nhà ở phù hợp với những chuyển đổi cực đoan của khí hậu, nhắm tới mô hình sống modern hiện đại, vững chắc;
  • Hạ tầng kỹ thuật theo quần chúng trong điều kiện mới cần cải thiện ở khâu nào? Giao thông, cấp nước sạch, cấp điện, hệ sinh thái (rác thải, nghĩa trang)…? Hạ tầng xã hội cần ưu tiên phát triển để nâng cao trình độ văn hóa cho tất cả những người dân.
  • Công nghệ mới nào và chính sách cơ chế nào phù hợp cho phát triển nông thôn mới, cuộc sống mới ở ĐBSCL thời kỳ BĐKH.
• KTS – Hội KTS Việt Nam bạn có thể tham dự, thực hiện chương trình, dự án nào, với vai trò nào là hiệu quả để các điểm người dân và hệ thống đô thị được phát triển vững chắc?
• Content nội dung cuộc Gặp gỡ Mùa thu 2017 cũng đồng thời triển khai 4 nhiệm vụ của kiến trúc Việt Nam trong giai đoạn này là:
  • Chủ động chung sống với Chuyển đổi khí hậu;
  • Thúc đẩy Kiến trúc vì cộng đồng, chăm sóc những bộ phận người dân bị thiệt thòi do BĐKH;
  • Góp sức giải quyết vấn đề hệ sinh thái đô thị và Nông thôn đang xuống cấp;
  • Áp dụng, bàn giao và phát triển công nghiệp tiên tiến vào cuộc cách mạng lần thứ tư vào kiến trúc để đưa Kiến trúc Việt Nam đi kèm với thế giới;

Việc kiến trúc là việc của toàn xã hội. Vì thế, chúng ta mừng vui đón chào sự tham dự và cùng trao đổi của không ít chuyên gia, các nhà quản lý ở nhiều lĩnh vực không giống nhau… có cùng tâm huyết về xây dựng và phát triển nông thôn ĐBSCL. Tôi tin rằng, với sự phong phú và đa dạng về content nội dung, đối tượng, cách nhìn, cách kiến nghị, sự chung tay của những giới, các ngành khoa học và cả cộng đồng sẽ gợi mở những hướng đi, cách để cho Hội KTS Việt Nam, cho từng KTS để đóng góp thêm phần xây dựng vùng ĐBSCL phát triển vững chắc trong sự thích ứng với BĐKH.

KTS. Nguyễn Tấn Vạn
Chủ tịch Hội KTS Việt Nam
(Bài đăng trên TCKT số 11-2017)