Định hướng Chiến lược Quy hoạch Tổng thể Khu vực Ven biển và Ven sông của Đô thị Biển Đà Nẵng ✔

Trong hoàn cảnh cần định rõ một tầm nhìn mới, với những ý kiến và xác định hướng thích hợp hơn với xu hướng phát triển của thời đại thế kỷ số và toàn thế giới hóa, Đà Nẵng đã nhận được được sự ủng hộ quan trọng từ chính quyền Trung ương. Vào tháng 1/2019, Nghị quyết 43-NQ/TW của Bộ Chính trị đã  định rõ rõ những mục đích, ý kiến, nhiệm vụ, và phương pháp Xây dựng và Phát triển TP Đà Nẵng đến năm 2030, Tầm nhìn đến Năm 2045. Vào tháng 2/2019, Nhiệm vụ Tùy chỉnh Quy hoạch chung Thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đã được Thủ tướng phê duyệt, với phạm vi nghiên cứu trực tiếp gồm tất cả địa giới hành chánh TP Đà Nẵng với tổng thể diện tích 128.543 ha, đáp ứng cho dự báo đến năm 2030 dân số TP Đà Nẵng khoảng 2,5 triệu.

1 trong những yêu cầu trọng tâm nghiên cứu trong content nội dung tùy chỉnh quy hoạch chung sắp tới của TP Đà Nẵng, là rà soát tổng thể về quy hoạch chung đã được phê duyệt năm 2013; dự báo các nhu cầu phát triển trong hoàn cảnh phát triển của khu vực, bảo đảm hài hòa với yêu cầu sách lược phát triển vững chắc kinh tế biển, phát triển thành phố thông minh, thành phố phát triển vững chắc…Trong đó, việc rà soát, nhận định và vạch ra tầm nhìn tổng quy hoạch tất cả khu vực sát biển và ven sông của TP Đà Nẵng cho giai đoạn này là một trong các công tác quan trọng bậc nhất.

Tuy các thành tố của quy hoạch khu vực sát biển và ven sông đã được tích hợp 1 phần vào các quy hoạch chung và quy hoạch phân khu của thành phố Đà Nẵng, nhưng cho tới bây giờ Đà Nẵng, giống hệt như đa phần các đô thị biển trên cả nước, vẫn chưa tiến hành tổng quy hoạch tất cả khu vực sát biển và ven sông như 1 thể thống nhất, như cách làm của đa số đô thị biển trên thế giới. Bởi thế, các phương pháp quy hoạch cho khu vực đặc biệt này thường mang tính cục bộ, phục vụ cho những dự án nhỏ, thiếu tính sách lược tổng thể, chưa mang đến hiệu quả tốt. Để sửa sai vấn đề này, cách đây không lâu, Đà Nẵng đã phải đề ra một vài chương trình quy hoạch bổ sung, như tổ chức cuộc thi ý tưởng quy hoạch sông Hàn, nghiên cứu các phương pháp mở lại các lối công cộng ra biển đã bị đóng từ khá nhiều năm tại nhiều khu vực sát biển, do bị tư nhân hóa, … Tuy vậy, dù sớm hay muộn, Đà Nẵng vẫn buộc phải triển khai tổng quy hoạch tất cả khu vực sát biển và ven sông của đô thị, để tận dụng được tối đa các ưu thế không gian sông nước của mình để bảo tồn phối hợp phát triển 1 cách vững chắc.

Quy hoạch tổng thể khu vực sát biển và ven sông là 1 loại hình công tác quy hoạch đặc điểm, chưa phổ biến tại Việt Nam, tuy đã được rất nhiều đô thị tiên tiến trên thế giới ứng dụng. Để tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho việc Quy hoạch Ven bãi biển và bờ sông TP Đà Nẵng, trong nghiên cứu này chúng tôi chọn giới thiệu cách làm tại một điển cứu thực tiễn – TP New York- để tham khảo chọn lọc các kinh nghiệm chi tiết 1 cách thực tế với tư duy đa ngành, kinh qua đó, giới thiệu tám xác định hướng sách lược Quy hoạch tổng thể khu vực sát biển và ven sông cho Đà Nẵng.

Tám Xác định phương hướng Chiến lược Quy hoạch Khu vực Ven biển và Ven sông của Đô thị Biển Đà Nẵng

Do ý thức được tầm quan trọng của không gian ven bờ, đã từ hơn hai thập niên, bên cạnh các quy hoạch chung, tổng quy hoạch, và quy hoạch chi tiết, TP New York đã rất quan tâm đến việc luôn luôn cập nhật tổng quy hoạch cho khu vực sát biển và ven sông của Thành phố, cách đây không lâu đặc biệt là tổng quy hoạch theo một xác định hướng sách lược nhất quán từ 1992 tới nay, đã được lần lượt luôn luôn cập nhật và phê duyệt vào các năm 1992, 2011, và đang triển khai cập nhật quy hoạch đến năm 2030, sẽ được phê duyệt vào năm 2020. Các quy hoạch này tập trung vào việc phân tích nhận định, đề nghị các sách lược và phương pháp quy hoạch và quản lý đô thị cho 520 miles (tương tự 837 Kilomet) chiều dài không gian đô thị ven bãi biển và bờ sông, cũng như quy hoạch giao thông biển và sông xuôi theo tuyến.

Cho đến bây giờ TP New York vẫn tiếp tục phát triển các dự án trọng điểm xuôi theo 837 Kilomet ven bờ theo tám xác định hướng sách lược tổng quy hoạch  sau: (1) Rộng mở kết nối công cộng; (2) Kích thích phát triển khu vực ven bờ; (3) Hỗ trợ cho việc tổ chức các hoạt động phong phú ven bờ; (4) Cải thiện chất lượng nước; (5) Hồi phục giá trị thiên nhiên ven bờ; (6) Upgrade nâng cấp hệ thống giao thông thủy Blue Network; (7) Nâng cao vai trò quản lý của chính quyền; (8) tăng lên sự thích ứng với chuyển đổi khí hậu.

Từ kinh nghiệm quy hoạch quốc tế, chúng tôi cho rằng tám xác định hướng sách lược này, sau thời điểm hiệu đính lại 1 cách chọn lọc và thận trọng, cũng có thể là những xác định hướng sách lược quan trọng cho việc Quy hoạch tất cả Khu vực Ven biển và Ven sông của Đô thị Biển của Đà Nẵng.

Tuy có tầm quan trọng và quy mô to hơn nhiều, thành phố New York cũng có vai trò sách lược trong không gian vùng đô thị, cơ cấu không gian vùng biển-vịnh-sông-rạch, và nhiều tiền đề phát triển thuận tiện, tựa như TP Đà Nẵng, và vì vậy, New York có thể là một trong các điển cứu quan trọng cho Đà Nẵng. Trong điều kiện giới hạn của bài viết, chúng tôi chỉ nhận định sơ bộ như sau: New York đô thị hạt nhân của Vùng Đô thị New York, và cũng chính là đô thị biển quan trọng bậc nhất của Mỹ. Nhiều bờ biển của New York tuy không đẹp bằng Đà Nẵng, nhưng có thể tắm được, phục vụ tốt cho sinh hoạt du lịch. New York có khá nhiều ưu thế đô thị mà cũng chính là mục đích Đà Nẵng đang nhắm tới: (a) là 1 thành phố toàn thế giới, đặc biệt trong dịch vụ, thương mại, kinh tế, tài chính, văn hóa, …với rất nhiều khu danh thắng lừng danh; (b) có hệ thống giao thông công cộng hiệu quả tốt bậc nhất của Mỹ; (c) có hệ thống sông Hudson và sông Đông đổ ra vịnh, không chỉ thuận tiện để xây dựng hệ thống cảng biển và cảng sông modern hiện đại, mà còn có thể phát triển tốt các KĐT sát biển và ven sông.

Qua các tham khảo điển cứu quy hoạch khu vực sát biển và ven sông của TP New York nói trên, có thể giới thiệu tám Xác định phương hướng Chiến lược Quy hoạch Khu vực Ven biển và Ven sông của Đô thị Biển Đà Nẵng như sau:

(1) Tạo Kết nối công cộng  thuận tiện – Rộng mở kết nối công cộng ra bãi biển, bờ sông, và giao thông thủy, tại các khu đất công và đất tư trong thành phố, để phục vụ  cho tất cả những người dân và du khách

Tham khảo map bản đồ tiếp sau đây, chúng ta thấy TP New York cũng đã gặp vấn đề tựa như Đà Nẵng, và đang có hướng giải quyết khá tốt, với việc phân ra các phương pháp không giống nhau đối với khu đất sở hữu công và sở hữu tư nhân, làm thế nào để cho cư dân ở mọi khu vực sát biển đều sở hữu thể tìm kiếm được lối công cộng ra biển và các khu dịch vụ phục vụ cấp bách trong tầm cách gần nhất từ khu người dân của họ.

Đây cũng chính là điều mà TP Đà Nẵng đang bắt đầu quan tâm, sau hàng thập niên cho phép nhiều khu nghỉ dưỡng phát triển tiếp nối nhau hàng Kilomet, không chỉ đóng cửa đối với nhu cầu lối công cộng ra biển của cư dân và du khách không có mong muốn sử dụng dịch vụ của khu nghỉ dưỡng, mà còn tạo nút thắt đóng cửa thời cơ phát triển của những vùng đất phía Tây trục đường sát biển.

(2) Thiết lập Không gian Ven bờ cuốn hút – Tạo thành các không gian sinh động sát biển và ven sông cuốn hút, gắn kết với không gian trung tâm của những quần chúng gần kề.

Các dự án xây dựng, phát triển, và quản lý hoạt động những không gian cuốn hút này sẽ tạo thành những điểm lôi cuốn du khách và cư dân đến sinh hoạt, tạo nguồn thu cho doanh nghiệp địa phương và cho ngân sách công,

(3) Nhắm tới Hiệu quả kinh tế cao – Hỗ trợ cho những hoạt động kinh tế phong phú khu vực sát biển và ven sông

Việc tổ chức các không gian kinh tế xã hội phong phú xuôi theo các khu vực sát biển và ven sông là điều mà TP Đà Nẵng cần quan tâm khuyến nghị trong khoảng thời gian tới. Ví dụ, Khu vực sát biển không chỉ là KĐT du lịch biển, mà còn có Khu Đô thị Công nghiệp phối hợp Cảng biển, Khu Đô thị Vịnh Đà Nẵng, Khu Đô thị Sinh thái, Khu Đô thị Công nghệ cao, Khu Đô thị Quốc tế, Khu Đô thị Đại học, Khu Đô thị Núi Ngũ Hành Sơn; Khu vực ven sông không chỉ là Khu Đô thị Ven sông, mà còn có Khu Trung tâm hiện hữu,  Khu Trung tâm mới, Khu Đô thị Công nghệ cao, Khu Đô thị Khởi nghiệp & Sáng tạo,…

(4) Tăng chất lượng hệ sinh thái sinh hoạt ven bờ – Cải thiện chất lượng hệ sinh thái nước và không gian nước, kinh qua các giải pháp bảo vệ hệ sinh thái sống tự nhiên, tạo điều kiện cho những hoạt động vui chơi và giải trí công cộng, và tăng chất lượng sống cho những cộng đồng khu vực sát biển, ven sông, và khu vực gần kề trong đất liền

Đáng lưu ý trong quy hoạch các khu tính năng ven bờ của New York, là trong lúc một mật độ lớn S diện tích ven bờ dành riêng cho tính năng ở, thì các nơi đó cũng chính là những khu vực sắp xếp cận kề các không gian xanh công cộng quan trọng ven bờ.

Cho đến bây giờ, không gian ven bờ sông và bãi biển tại Đà Nẵng, thường chỉ được coi là thời cơ để phát triển các dự án địa ốc. Đã tới lúc các không gian đáng giá này cần phải được quy hoạch tốt hơn với 1 tầm nhìn mới, ưu tiên bảo vệ và upgrade nâng cấp giá trị hệ sinh thái xanh của không gian ven sông và sát biển, trong mối đối sánh phục vụ ích lợi công cộng, ích lợi của cư dân, hài hòa với ích lợi của nhà đầu tư.

(5) Bảo vệ môi trường thiên nhiên – Khôi phục các khu vực sinh thái sát biển và ven sông bị xuống cấp; bảo vệ các khu vực túi nước tự nhiên và hệ sinh thái sống ven bờ.

Đây là vấn đề rất khẩn cấp mà hiện tại chưa được nhìn nhận trọng tương xứng, và thể hiện không hề thiếu trong đó các report báo cáo ảnh hưởng hệ sinh thái, trước lúc phê duyệt các dự án quy hoạch địa ốc tại Đà Nẵng. Đã tới lúc TP Đà Nẵng nên làm như TP New York, thay cho chỉ dựa trên các bản report báo cáo ảnh hưởng hệ sinh thái mang nhiều quan điểm chủ quan, dưới ảnh hưởng của nhà đầu tư – cũng chính là người thuê triển khai, thì lập hẳn một Quy hoạch Bảo vệ hệ sinh thái trong đó  khoanh vùng, nhấn mạnh các khu vực cần bảo vệ môi trường thiên nhiên, đi kèm theo các luật lệ và chỉ dẫn cụ thể.

(6) Phát triển Giao thông thủy – Nâng cao hiệu quả phục vụ công cộng của những tuyến phố thủy bao bọc đô thị biển

Map bản đồ do New York triển khai tiếp sau đây là hình ảnh trực quan cho thấy tiềm năng mà Đà Nẵng vẫn còn có thể tiếp tục phát huy giá trị giao thông thủy các loại, phối cùng việc phát triển các KĐT ven bờ.

(7) Kiện toàn Chính sách Quản lý và Phát triển – Cải thiện các chính sách và luật lệ của chính phủ, trong cơ cấu phối kết hợp đa ngành về quản lý và phát triển khu vực ven bờ và giao thông đường thủy

Đây là nhân tố quan trọng bậc nhất hiện tại, với thuận tiện lớn khi Đà Nẵng phát triển theo hướng quản lý số và đô thị thông minh trong khoảng thời gian tới.

(8) Lập kế hoạch ứng phó Nguy cơ Biến đổi Khí hậu – Định rõ nguy cơ và đề ra các phương pháp ứng phó nhằm tăng khả năng hồi phục của thành phố trước nguy cơ chuyển đổi khí hậu và nước biển dâng.

Việc định rõ các khu vực có nguy cơ lớn do tác động của thiên tai như bão và ngập lụt (hình dưới), và định rõ các vùng đất có thể bị ảnh hưởng do nước biển dâng, tương ứng với kịch bản chuyển đổi khí hậu là điều rất quan trọng cho việc quy hoạch các KĐT chỉnh trang và KĐT mới sát biển và ven sông.

Đây là điều mà cho đến nay, Đà Nẵng chỉ mới đề ra xác định hướng chung, chứ vẫn chưa đem vào áp dụng thực tiễn từ tổng quy hoạch cho tới quy hoạch chi tiết của TP Đà Nẵng. Bởi thế, đây là yêu cầu quan trọng, buộc phải đem vào chương trình tùy chỉnh quy hoạch chung sắp tới của TP.

TSKH.KTS. Ngô Viết Nam Sơn

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Tài liệu tham khảo

-Bộ Chính trị. 2018. Nghị quyết số 43-NQ/TW, ký ngày , về Xây dựng và Phát triển TP Đà Nẵng đến năm 2030, Tầm nhìn đến Năm 2045.

-Kathrin Moore và Ngô Viết Nam Sơn. 2011. Report báo cáo Nghiên cứu Thiết kế: Tầm nhìn Quy hoạch chung Xây dựng thành phố Đà Nẵng đến năm 2025.

– Ngô Viết Nam Sơn. 2009. Tầm nhìn trăm năm trong công tác quy hoạch các Đô thị Biển. TCKT Việt Nam số 07/2009.

– Ngô Viết Nam Sơn. 2010. Bản sắc Quy hoạch và Kiến trúc của Đà Nẵng và Huế: Thách thức và Thời cơ. TCKT số 183, tháng 7 năm 2010, Pp 15-19. Hội Người thiết kế Việt Nam.

– Ngô Viết Nam Sơn. 2013. Không gian đô thị Đà Nẵng trong thế kỷ XXI. TCKT -số 214 – 2013.

– Ngô Viết Nam Sơn. 2017. Tầm nhìn 100 năm phát triển Đà Nẵng – Một thành phố toàn thế giới. TCKT số 3 – 2017. Trang 56-61.

– Ngô Viết Nam Sơn. 2018. Xác định phương hướng Chiến lược Bảo tồn và Phát triển Không gian Đô thị Thành phố Đà Nẵng. Report báo cáo Đề tài Nghiên cứu Khoa học, Theo hợp đồng với Sở Khoa học Công nghệ Tp Đà Nẵng.

– Sở Xây dựng & Viện Quy hoạch Xây dựng Đà Nẵng. 2012. Tùy chỉnh Quy hoạch Chung TP Đà Nẵng Đến năm 2030, Tầm nhìn đến năm 2050.

– The City of New York. 1992. New York City Comprehensive Waterfront Plan- Reclaiming The City’s Edge.

– The City of New York. 2011. New York City Comprehensive Waterfront Plan-Vision 2020.

– The City of New York. 2019. OneNYC 2050 – Building a Strong and Fair City (Development Visions for New York City Towards 2050).

– UBND Tp Đà Nẵng. 2018. Tùy chỉnh tổng quy hoạch Phát triển kinh tế – xã hội Thành phố đà nẵng đến năm 2020, Tầm nhìn đến năm 2030.