Làm sao để quy hoạch vùng là nền tảng hữu hiệu cho phát triển bền vững? ❗

Với đất nước mà sự tập trung uy quyền lên trên còn mạnh như Việt Nam trong giai đoạn này, phân vùng tỏ ra là 1 phương tiện bổ ích. Các quy hoạch vùng sẽ cung ứng cái nhìn rộng – dài hơn, thông tin toàn diện hơn cho quyết định chính sách. Nếu đạt được mức độ khả thi cao, quy hoạch vùng sẽ là nền tảng hữu hiệu cho phát triển vững chắc…

Phân vùng để làm cái gì?

Có thể dễ dàng chấp thuận với các mục tiêu chung của định rõ vùng kinh tế – xã hội, như: quy tụ nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế, kết nối khu vực phát triển với các nguồn lực hậu phương, đẩy mạnh hợp tác giữa những địa phương, hoạch định chính sách đất nước trên tầm nhìn lãnh thổ lớn, hoạch định kế hoạch phát triển hệ thống hạ tầng vùng, hay làm khung nền tảng cho xây dựng thông tin thống kê, dữ liệu khoa học và nghiên cứu chuyên sâu. Song chớ nên quên rằng việc phân vùng theo kiểu chỉ đạo từ trên xuống chỉ đơn giản là một phương tiện, một bước đệm, nhằm kết nối giữa chính sách đất nước và chính sách địa phương.

Với đất nước mà sự tập trung uy quyền lên trên còn mạnh như Việt Nam trong giai đoạn này, phân vùng tỏ ra là 1 phương tiện bổ ích. Các quy hoạch vùng sẽ cung ứng cái nhìn rộng – dài hơn, thông tin toàn diện hơn cho quyết định chính sách. Nếu đạt được mức độ khả thi cao, quy hoạch vùng sẽ là nền tảng hữu hiệu cho phát triển vững chắc.

Các hoạt động kinh tế, xã hội, văn hoá hay hệ sinh thái trên thực tiễn diễn ra vô cùng phong phú, mà nhiều khi so với những chỉ đạo lớn tại quy hoạch vùng lại không có liên quan gì. Giả dụ như sự tiến lên giữa những tỉnh trên một hành lang kinh tế, trong một giai đoạn nào đấy lại trở nên nổi bật hơn những gắn kết nội vùng đề cập bởi quy hoạch, trong lúc nó vượt ra bên ngoài lãnh thổ vùng. Hoặc nhiều khi những biến động hoàn cảnh quốc tế khiến một vài trung tâm kinh tế chợt nổi lên, khác hoàn toàn với cấu trúc phát triển cứng nhắc định rõ bởi quy hoạch vùng tại thời điểm mà họ chưa thể tưởng tượng ra điều này.

Cho nên, những cơ chế cho phép hợp tác hoạt bát, hoặc sự tạo điều kiện chủ động địa phương nhiều lúc quan trọng hơn là những kịch bản được định trước.

Nguyên tắc quan trọng nhất để phân vùng

Nguyên tắc phân vùng mà Việt Nam theo đuổi từ trước đến hiện nay căn bản là hợp lí. Chúng gồm có: dựa trên phân vùng địa lý, dựa trên ranh giới hành chánh tỉnh, để tâm đến đến tính thích hợp với phân vùng trong những lĩnh vực khác, để tâm đến về số vùng, quy mô về S diện tích, dân số, khoảng cách đi lại trong vùng, trình độ phát triển của vùng, tính kế thừa khung phân vùng của thời kỳ nhiệm kỳ trước…

Sự hợp lí còn tới từ các nhân tố như, việc phân chia tỉnh lâu nay vốn đã dựa trên lưu vực sông; cách phân vùng địa lý lâu nay vốn đã để tâm đến về tính tương đồng, dị biệt giữa những tiểu vùng. Như thế khi định rõ vùng kinh tế – xã hội là bội số của phân vùng địa lý, là ước số của 3 miền Bắc – Trung – Nam, thì tính hợp lí đại thể của phân vùng là đã có. Điều cần quan tâm còn lại là số lượng và quy mô vùng mà thôi.

Song, cũng vì có sẵn quá là nhiều tiêu chuẩn, hoặc do tiêu chuẩn còn mơ hồ, hoặc vì e dè tạo lên những thay đổi lớn, mà họ quên đi các nguyên tắc quan trọng nhất, đấy là nguyên tắc ƯU TIÊN, có nghĩa là có một vài nguyên tắc sẽ đứng trên hẳn các nguyên tắc còn lại. Vậy không nên mất thời gian với những nguyên tắc phụ, quan trọng là không được rời bỏ các nguyên tắc chính. Chúng gồm có: Cần đặt trong vòng nhìn hoàn cảnh quốc tế để thấy các ưu thế so sánh mà đất nước có thể đạt được, cần đạt được, trong triển vọng cạnh tranh quốc tế kinh qua sự tiến lên của vùng; Tuy không có tiêu chuẩn để định rõ nên có bao nhiêu vùng trong cả đất nước, song cần giữ một nguyên tắc khi tư duy về phân vùng là: nên tiết giảm số vùng. Bởi càng chia vụn các vùng thì càng khó gắn kết động lực kinh tế giữa những địa phương nhằm tạo lên một đối trọng có dáng vẻ có thể so sánh với khu vực và quốc tế. Càng có khá nhiều vùng thì chủ nghĩa phân biệt địa phương càng dễ phát sinh.

Cấu trúc phát triển không gian vùng là điều quan trọng số 1 khi định rõ cách phân vùng kinh tế – xã hội. Cụ thể là mối liên hệ toàn thể của môi trường vùng đô thị – nông thôn – nông nghiệp – thiên nhiên, trong đó lấy hệ thống thuỷ vực, giao thông, logistics làm mạch gắn kết.

Đừng nên đặt nặng vấn đề sự đồng bộ về trình độ phát triển kinh tế trong một vùng. Một vùng kinh tế trọng điểm thì nên nhấn mạnh điều đó, nhưng một vùng lãnh thổ thì cần gồm có cả khu vực phát triển và khu vực chậm phát triển. Các tiểu vùng chậm phát triển chính là hậu phương, là nguồn dự phòng tài nguyên, nhân lực, là nền tảng sinh thái cho những tiểu vùng phát triển.

Nên để tâm đến đến sự quân bình giữa những vùng. Nghĩa nên hạn chế sự quá chênh lệch giữa những vùng về S diện tích, dân số, khoảng cách đi lại.

Giả sử ta phân vùng kinh tế xã hội như nêu trên, thì Việt Nam sẽ được chia ra 4 vùng kinh tế – xã hội như sau:

Phân chia như thế có các ích lợi, giống như các vùng có S diện tích và dân số không quá chênh lệch. S diện tích vùng lớn nhất không quá hai lần vùng nhỉ nhất. Dân số vùng lớn nhất không quá ba lần vùng nhỏ nhất.

Các vùng đều sở hữu cấu trúc gồm có phần phát triển và vùng dự phòng có liên lạc tương trợ nhau, không bỏ ai lại phía sau. Các vùng có nội lực tổng hợp hơn do không bị chia nhỏ. Các vùng đều sở hữu các đô thị động lực đủ mạnh để dẫn dắt phát triển, có hậu phương đủ dày dặn để bảo đảm phát triển dài lâu.

Bán kính vùng khá đồng đều nhau (7-9h), và bảo đảm có thể vừa đi vừa về bằng oto trong cùng ngày (giả thiết tốc độ trung bình 50 kilomet/h).

Phân vùng kinh tế – xã hội để quản lý phát triển theo quy hoạch là cấp bách và là công vụ vô cùng thích hợp với Việt Nam trong giai đoạn hiện tại. Đề nghị phân vùng của Bộ Kế Hoạch và Đầu tư là khá hợp lí, song còn một điểm yếu là quá chú trọng nguyên tắc về sự đồng bộ về trình độ phát triển kinh tế – xã hội trong nội vùng; trong lúc đó lại xem nhẹ nguyên tắc quy tụ để tạo sức mạnh tổng hợp cho từng vùng, hòng tạo lên mức độ cạnh tranh mạnh hơn cho Việt Nam trên trường quốc tế. Nguyên tắc này (sự đồng đều về trình độ phát triển) chỉ nên ứng dụng cho trường hợp định rõ phạm vi cho vùng kinh tế trọng điểm.

Chính vì như vậy, cách phân vùng hiện tại đang có điểm yếu là chưa thuận tự nhiên, và bỏ vùng chậm phát triển lại phía sau.

Theo ThS-KTS. Nguyễn Xuân Anh (Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Đất nước) – Báo Người đô thị