Sông Cầu – Huyết mạch quan trọng của TP Thái Nguyên ✔

Sông Cầu là dòng sông lớn thuộc hệ thống sông Thái Bình, là 1 trong các lưu vực sông lớn ở Việt Nam. Sông Cầu chảy qua trung tâm TP Thái Nguyên, có vai trò cực kì quan trọng trong việc kết nối cảnh quan không gian giữa hai bờ Đông – Tây của TP, là con đường giao lưu buôn bán mạch máu quan trọng của Thái Nguyên trải qua nhiều thế kỷ, là cầu nối giao lưu giữa những vùng văn hóa của những dân tộc anh em trên đất Thái Nguyên.

Tuy vậy, thực tiễn hiện tại kiến trúc cảnh quan ven sông Cầu đoạn chảy qua TP chưa được khai thác sử dụng nhiều – TP chưa khai thác được nét đẹp của sông Cầu cũng giống như các giá trị về văn hoá đặc thù của địa phương. Mặt khác, chất lượng hệ sinh thái nước của sông Cầu đang bị ô nhiễm và độc hại do chất thải từ các nhà máy, khu công nghiệp ở đầu nguồn nước. Để khắc phục thực trạng nêu trên, cần phải có phương pháp cụ thể, tổ chức bảo vệ và phát triển không gian kiến trúc cảnh quan ven sông Cầu, nhằm đóng góp thêm phần cải thiện chất lượng, hệ sinh thái sống, đẩy cao giá trị về bản sắc văn hoá của đô thị, địa phương; định rõ vai trò quan trọng của kiến trúc cảnh quan ven sông Cầu, là mạch máu quan trọng của đô thị Thái Nguyên.

Không gian ven sông là không gian rộng, dài và đa chiều. Là sự phối kết của rất nhiều dạng không gian không giống nhau, cả tự nhiên và nhân tạo. Tổ chức kiến trúc cảnh quan ven sông là sự sắp đặt, sắp xếp các thành phần nhân tố thiên nhiên (Địa hình, mặt nước, bầu trời, cây cối, hoa cỏ, con người,…) và các thành phần nhân tố nhân tạo (Kiến trúc công trình, giao thông, các trang thiết bị kỹ thuật, các tác phẩm nghệ thuật..).

Theo GS.TS Nguyễn Thế Bá: “Hầu như tất cả các đô thị được xây dựng và phát triển gần sông, biển và hồ. Từ xa xưa, giao thông đường thuỷ đã thành 1 trong các động lực mạnh thúc đẩy sự đi lên của đô thị”. Các đô thị trên thế giới và cả Việt Nam đều nằm phía trong những quy luật phát triển tất yếu – Đấy là phát triển của giao thông đường thuỷ. Bên cạnh đó, việc chọn lựa địa điểm đô thị còn tùy thuộc vào một vài nhân tố như sau: Thuận tiện cho việc giao lưu buôn bán buôn bán; sử dụng nguồn nước (các nền văn minh lúa nước) và chống ngoại xâm.

Những tồn tại về kiến trúc cảnh quan ven sông Cầu, đoạn chảy qua TP. Thái Nguyên

Chưa được đầu tư xây dựng hệ thống đê, kè sông đồng bộ, nhiều khúc sông sau mùa mưa lũ thường bị biến dạng do phù sa và chế độ dòng chảy. Hệ thống đê, kè chỉ mang tính phòng chống lũ, chưa khai thác được giá trị thẩm mỹ và mỹ quan của khu vực ven sông.
Thiếu nghiêm trọng hệ thống cầu qua sông, một vài cây cầu chỉ mang tính tạm bợ chưa đủ quy mô, chất lượng, giá trị thẩm mỹ để thỏa mãn nhu cầu giao lưu buôn bán, qua lại giữa hai bên bờ sông (cầu treo Bến Oánh, cầu treo Huống).
Cây cối gần như chưa được đầu tư, chủ yếu là các loại cây phòng hộ như tre, trúc, sung và các cây ăn quả của khu cư dân. Khu vực sát bờ sông chủ yếu là cây lau, sậy mọc tự do, rậm rạp không bảo đảm mỹ quan và gây ô nhiễm và độc hại hệ sinh thái.
Các công trình kiến trúc ven sông chưa được đầu tư nhiều về mặt thẩm mỹ, chủ yếu chỉ quan tâm đến giá trị sử dụng; quy mô nhỏ, xây dựng tự phát, nên nhìn bao quát khu vực ven sông thể hiện một sự lộn xộn, nghèo nàn.
Các khu công năng hiện có chưa có sự liên kết với phong cảnh chung quanh đặc biệt chưa có sự liên kết với sông Cầu, không phát huy được các giá trị về thẩm mỹ, tinh thần, không tận dụng được nét đẹp tự nhiên của sông Cầu.
Một vài khu vực ven sông không khai thác được tầm nhìn, chắn các hướng tiếp xúc từ các tuyến phố ra sông.
Các khu cư dân ven sông thường xả thẳng phân ro, nước thải, rác thải sinh hoạt ra sông gây ra nhiều khí, mùi không dễ chịu và làm ô nhiễm và độc hại hệ sinh thái chung của khu vực.
Các nhà máy, xí nghiệp tọa lạc ở đầu nguồn nước đã có những giải pháp xử lý chất thải, nước thải nhất định nhưng về dài lâu cần phải có những phương pháp hữu hiệu để bảo đảm vấn đề hệ sinh thái sinh thái chung cho toàn TP.

Kiến nghị phương pháp quy hoạch, tổ chức phong cảnh

a. Khai thác các nhân tố tự nhiên của khu vực

Nhân tố địa hình: Tận dụng tối đa các nhân tố địa hình của khu vực.
Nhân tố mặt nước: Khai thác nhân tố chuyển động của dòng chảy bằng sự việc tạo thành các bán đảo nhỏ trên sông, tạo thành các bến. Duy trì các giá trị tự nhiên của mặt nước bằng sự việc hạn chế xây dựng những đường kè bê tông bền vững, tận dụng những thảm cỏ, bãi cát hiện có. Khai thác đặc tính phản chiếu của mặt nước bằng sự việc tạo những công trình dạng dãy, dải xuôi theo bờ sông tạo những không gian ảo bằng hiệu ứng nhân đôi.
Nhân tố bầu trời: Khôi phục lại mối quan hệ của mặt đất, mặt nước với bầu trời bằng phương pháp tạo thành các khoảng trống ven sông. Sử dụng các cách thức và nguyên liệu kiến trúc thích hợp phản ánh sự chuyển đổi của bầu trời.
Khai thác, sử dụng cây cối, cây bụi, hoa cỏ.
Khai thác nhân tố đá trang trí.

b. Áp dụng cơ sở lý thuyết, cơ sở thẩm mỹ

Nhân tố thị giác:
- Điểm nhìn: Tạo thành các điểm nhìn tốt bằng phương pháp tổ chức các không gian thông thoáng có thể phóng xa được tầm mắt (quảng trường Võ Nguyên Giáp, Bảo tàng Thái Nguyên, khu vực cầu Bến Oánh);
- Tầm nhìn: Tạo thành nhiều lớp không gian, vật thể để từ 1 địa điểm có thể có không ít tầm nhìn;
- Khía cạnh: Tạo những góc độ thoáng rộng để nhìn vật thể 1 cách sống động nhất, không bị méo mó hay thay đổi ngoại hình vật thể;
Trục nhìn, tuyến nhìn: Tạo thành các tuyến nhìn dài không bị hạn chế, chia cắt.
Các nhân tố giác quan: Thiết lập không gian để con người có thể cảm giác tối đa nét đặc thù của khu vực qua các nhân tố giác quan: Cảm nhận, thính giác, khứu giác và vị giác.
Khai thác khái niệm “nơi chốn”: Tạo dấu ấn bằng các điểm nổi bật đặc thù cho những địa danh, khu vực.

c. Áp dụng các cơ sở về tạo hình không gian:

Kiến nghị ứng dụng tổ chức không gian các khu vực ven sông theo dạng “không gian mở” để không gian ven sông được cởi mở, kết nối với toàn đô thị đồng thời tạo cảm nhận to lớn, thông thoáng cho khu vực ven sông.

d. Áp dụng các quy luật bố cục căn bản:

Quy luật về đường trục bố cục: Bố cục theo dải, tuyến (ứng dụng với hệ thống đường ven sông, cây cối ven đường và dải cây cối tập trung);
Quy luật bố cục đối xứng: Vận dụng cho những khu mang tính chất trang nghiêm hoặc những khối công trình lớn có tính trọng điểm của khu vực (khu liên cơ quan tỉnh Thái Nguyên, các công trình hỗn hợp quy mô lớn);
Quy luật bố cục không đối xứng: Vận dụng cho các công trình trang trí, vui chơi và giải trí ven sông (nhà hàng, hotel, công trình trong công viên ven sông);
Quy luật mật độ không gian: Nhấn mạnh nhân tố mật độ con người với các công trình kiến trúc;
Quy luật về sự đồng hóa và sự tương đương: Bảo đảm sự đồng hóa, nhất quán trong cách thức, tránh sự chắp ghép lộn xộn, thiếu căn cứ;
Quy luật về sự tương phản, quy luật sáng tối và quy luật về Màu sắc: Tổ chức xen lẫn để hạn chế cảm nhận nhàm chán cho con người;

Kiến nghị phương pháp kiến trúc

a. Kiến trúc công trình công cộng:

Bến tàu thuyền: Sắp đặt theo tuyến với sự sắp đặt hợp lí về khoảng cách mỗi bến (dự định khu quảng trường Võ Nguyên Giáp, khu vực hạ lưu cầu Bến Oánh).
Chợ ven sông: Trọng tâm là Chợ Thái, phối hợp các khu chợ nhỏ dạng chợ tạm, bán rong tại các khu vực bến tàu thuyền để bán các đồ lưu niệm đặc thù của vùng làm quà cho khách thập phương.
Hotel, nhà quán ăn uống: Sắp đặt nhà hàng, dịch vụ và để xe ở các tầng dưới, các phòng nghỉ sắp xếp ở các tầng trên. Cách thức kiểu dáng nhẹ nhàng, thanh thoát, Màu sắc nhã nhặn đặc biệt nên thiết kế theo dạng dải bám xuôi theo bờ sông.
Cao ốc công sở: Thiết kế các công trình có tầng cao lớn, cách thức kiến trúc, nguyên liệu, Màu sắc mới lạ, modern hiện đại thể hiện là các điểm nổi bật không gian xa cho phong cảnh ven sông.
Đường ven sông và các cây cầu: Thiết kế theo kiểu dáng mềm mịn, thanh thoát phối hợp các nhân tố hoa văn, Màu sắc đặc thù của khu vực.

Khu công viên ven sông: Phân khu công năng rõ nét (khu nghỉ, vui chơi và giải trí, sinh hoạt văn hoá, thể dục Sport thể thao..), thiết kế chi tiết, tận dụng tối đa các nhân tố địa hình phong cảnh.

b. Các công trình kiến trúc cổ và cũ cần bảo tồn:

Cần tạo các hướng mở từ phía sông Cầu để tạo lên các tuyến du lịch cho du khách bằng thuyền có điểm nghỉ chân, tiếp xúc để tham quan (Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam).