Sống chậm ⭐

Nhanh – chậm

Không biết từ kỷ nguyên nào nhân loại cảm giác phạm trù thời gian là “vàng bạc”? Trong cuộc sống, mỗi người đua nhau phải nhanh hơn. Từ làm nhanh, đi nhanh, ăn nhanh… đến “sống nhanh”, toàn bộ đều bị tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ thúc giục và gây sức ép. Và, cái gì chậm xưa nay vẫn mang 1 nghĩa xấu như: chậm hiểu, lờ đờ, chậm tiêu… Rồi dần dần, con người chuyển qua mê vận tốc, các kỷ lục về “vận tốc” thường xuyên bị cải tiến vượt bậc. Trong Sport thể thao, từ kỷ lục chạy, bơi,… người ta ngợi ca bằng chữ: “nữ hoàng vận tốc”. Các kỷ lục của xe ô tô, xe lửa, máy bay cũng luôn được nâng lên, còn ở thời đại máy tính thì vận tốc xử lý của máy càng ngày càng được cách tân không ngừng. Để tiết kiệm thời gian, con người còn chế ra các loại đồ ăn nhanh, trong đó mì ăn liền còn được xếp hạng một trong những sáng chế lớn của con người.

Cuộc sống công nghiệp modern hiện đại càng nhanh, càng vận tốc, thì con người càng ngày càng bị áp lực, căng thẳng (stress). Nhiều loại bệnh tật xuất hiện, người ta gọi các bệnh đấy là bệnh tâm lý của con người ở đô thị công nghiệp. Để cân bằng lại cuộc sống, người ta đã xây dựng nhiều trung tâm giải trí, nghỉ ngơi. Nghỉ ngơi, thư giãn ở các resort và spa là cái thước đo cho cuộc sống “cao cấp” của mỗi con người. Rồi người ta lại học yoga, thái cực quyền… cho đến thiền, để mắt trí được ổn định, cuộc sống cân bằng hơn, chậm hơn.

Chạy, đi, đứng, ngồi. Kể cả cái nghĩa bóng về “tâm trí”, hình như ngồi là khó nhất!? Trong Sport thể thao, con người có thể chạy marathon mấy chục cây số, hàng mấy giờ đồng hồ, hay đi dạo cả ngày đường. Nhưng con người chỉ có thể đứng nghiêm một tiếng. Còn để ngồi yên hay ngồi không tâm trí – ngồi thiền, thì có khi chỉ được một hai phút thì đã thấy không “yên”, cơ thể cựa quậy, tâm trí tràn về dữ dội. Không hiểu, có phải “động” và nhanh đã là cái tật của con người?

 Tết

Ngày xa xưa nông nhàn, có khi tết bắt đầu từ giữa tháng chạp… cho tới hết tháng giêng, nên mới có câu “Tháng giêng là tháng ăn chơi”. Thời đó, ở các đô thị cũng như vậy. Để chuẩn bị “ăn tết” người ta mua nếp, đậu, lá dong, lá chuối để làm bánh chưng, bánh tét, củ kiệu, dưa chua, trái cây làm mứt, đều được chuẩn bị và làm cả tháng. Trong những thứ chuẩn bị, mọi nhà cũng để ra một ngày để chùi lư hương, dọn dẹp nhà cửa. Rồi người ta chia thời gian tết thành nhiều cái tết: tết ông bà, tết thầy cô, tết bằng hữu… Toàn bộ đều diễn ra một cách lờ đờ. Nhưng cái lờ đờ ấy nó đã thành ký ức, chẳng thể nào quên, của mỗi cái tết.

Lúc này, thời gian là “vàng bạc”. Nên, để phục vụ cho tết, toàn bộ đều sở hữu dịch vụ. Mọi người chỉ cần một ngày mua sắm là tất cả đều sở hữu đủ, từ bánh chưng, bánh tét, rượu thịt, bánh mứt… và cả hoa nữa. Đủ cả. Đời sống của mỗi người ở thành phố mỗi một ngày càng được nâng lên, người ta không còn “ăn tết” nữa, vì lúc này quanh năm muốn ăn bánh chưng, khi nào cũng có! Mỗi người chuyển qua “chơi tết”, nghỉ ngơi. Có lẽ, do phải chạy nhanh quanh năm, làm cho con người căng thẳng và thấm mệt.

Vận tốc càng nhanh, thì quán tính càng lớn. Đang “chạy” nhanh, muốn dừng lại, cũng nên dần dần đi rồi mới ngưng lại được. Nhưng khi dừng lại rồi, vẫn có cảm nhận hụt hẫng, lâng lâng? Hay là cái cảm nhận “say” vận tốc đã hết? Cái cảm nhận đấy, nó tới từ trưa 30 tết, cho tới giao thừa. Cảm nhận lờ đờ nhẹ nhàng tĩnh lặng… “tâm trí” bỗng mất tích… cho tới lúc cúng giao thừa, đi chùa.

Đi chùa. Đi chùa để cho chính bản thân mình nhẹ nhàng, bình yên. Đi chùa để mắt vắng lặng, “tâm trí” ngưng lại. Không sân si, tham lam, thù hận, để bớt đi cái run sợ vốn dĩ là thực chất của con người. Vậy mà, sau thời điểm cầu nguyện xong… họ vẫn bẻ cây, lấy “lộc” đem về cho chính bản thân mình, mặc dầu đã có biển đề: “cấm bẻ cây”. Quả thực, “ngồi” khó hơn “chạy”. Quen rồi.

Êm đềm. Yên bình. Thanh thản. Và, “chậm”. Đấy là cái cảm nhận những ngày tết ở Sài Gòn trong các năm cách đây không lâu.

Không biết các cái tết này, có bao nhiêu triệu con người ra khỏi thành phố Sài Gòn? Người thì về quê ăn tết, người thì đi du lịch nội địa, ngoài nước.

Sài Gòn không còn ồn ã, náo nhiệt và vận tốc nữa. Không gian trở nên bình yên, làm người ta nghĩ tới một thành phố theo phong trào “đô thị chậm” trên thế giới thời nay. Ban ngày ngoài đường vắng xe cộ lắm. Ở một vài con đường, hoa dầu non, hai cánh nhỏ màu đỏ, xoay xoay rớt, bay, nhẹ nhàng. Mùa xuân, không khí của Sài Gòn trong lành, không bụi, nên con gái Sài Gòn ra đường không đeo khẩu trang nữa, trông thấy đẹp hơn. Ở nhiều ngã tư này hay ngã tư nọ, ta thấy vẫn có người ngừng lại khi đèn đỏ, mặc dầu ở ngã tư đó chỉ với…  một người. Không hiểu do người ta ý thức tôn trọng luật giao thông hay, khi không còn ai nôn nóng, ganh đua vận tốc, con người lại thích “chậm”. Còn khi thành phố nhộn nhịp, ầm ĩ, gấp rút… mỗi người lại ganh đua, bất chấp luật giao thông, vượt đèn đỏ, chạy cả trên vỉa hè của người đi bộ… miễn mình “nhanh” hơn.

Tết ở Sài Gòn, đã nhiều năm thành phố làm đường hoa ở đại lộ Nguyễn Huệ, giữa trung tâm thành phố. Đường phố đang tấp nập người, xe, bỗng phút chốc biến thành đường hoa, mọi người đều đi bộ chậm chạp, thưởng thức từ mảng ruộng lúa, tới hồ sen, cây cầu tre lắt lẻo… một không gian đậm chất miền quê Nam bộ được tái hiện. Cái không gian trầm lắng, cái không gian “chậm” đó làm cho con người thân thiện, hoà đồng và hạnh phúc hơn.

Sống chậm

Trong những đô thị ở Việt Nam, có lẽ TP HCM là thành phố “chạy nhanh” nhất. Người ta ví TP HCM như cái lò lửa, bất kể nơi nào, không gian cũng cảm nhận thấy hầm hập. Nóng. Cho nên, ai muốn thử sức mình trong cuộc sống, đều tới TP HCM! Ở đây, diễn biến về cuộc sống hằng ngày chạy với vận tốc chóng mặt. Áp lực về công việc nặng nề, bởi vì nó là thành phố… chiếm tới 30% GDP của cả đất nước.

Trong quy hoạch phát triển thành phố, làm cho thành phố trở thành trung tâm công nghiệp, khoa học, văn hoá, thương mại… lớn nhất nước thì ngoài ra vấn đề về đất ở, giao thông, cây cối… để cân bằng đất đai đô thị; hay các vấn đề xây dựng thành phố đa trung tâm, thành phố vệ tinh, không hiểu người ta có xác định hướng một triết lý gì đấy về đô thị, cho thành phố. Chẳng hạn thành phố xanh, đô thị thông minh vững chắc, hay đô thị chậm… mà qua những triết lý đó, nó, đã tạo ra cái hồn riêng của mỗi đô thị.

TP HCM trong các năm cách đây không lâu, về quy hoạch, và xây dựng, thay đổi nhiều lắm. Trong đó có cái được – cái mất, cái hay – cái dở… nhưng ít người trông thấy, bởi cả thành phố từ lúc hừng sáng cho tới lúc nửa đêm, khi nào cũng chạy rầm rầm, náo nhiệt, chen chúc. Chạy với vận tốc nhanh, nên hình ảnh chỉ loáng qua, loáng qua, không đọng lại gì cả. Nhưng nếu ta đi chậm, thật chậm, đi dạo qua những con đường, ngõ hẻm, những không gian sinh sống của thành phố… ở đó, ta thấy thành phố càng ngày càng “lớn” hơn, nhiều công trình mới modern hiện đại. Nhưng cũng ở không gian ấy, ta lại thấy mất đi các cái gì của ngày xa xưa, mà nay chưa đến lại bằng ký ức kinh qua các trang văn hay bài hát nào đấy. Các chiếc không gian : “trả lại em yêu… con đường Duy Tân, cây dài bóng mát” hay “con đường có lá me bay…”, lúc này có không ít cao ốc mọc lên, phá vỡ cái không gian lãng mạn – không gian chậm.

Hãy sống chậm một nhịp, để thường thức cuộc sống. Có lẽ, trong cuộc đời của mọi người, cái việc đáng làm là để cho cuộc sống của mình bình yên, hạnh phúc. Vậy, nó “đáng làm đủng đỉnh”.

Cuộc sống chậm, bắt đầu từ ăn chậm, đi chậm…  cho đến đô thị chậm. Nội đô chậm, mỗi người được sống thư giãn, suy tưởng. Ở đấy tiếng ồn được giảm bớt. Mọi người đi dạo nhiều, tăng không gian sinh thái, môi trường được bảo vệ, các di sản kiến trúc được bảo tồn…

Nói tới nhanh, về vận tốc, người Nhật có câu: “Ăn nhanh và tống chất thải nhanh cũng chính là một nghệ thuật”. Nhưng bây giờ, người Nhật bắt đầu sợ cái “nhanh”. Nhiều người cho rằng nếu xây dựng đô thị chậm thì tốt hơn.

Theo KTS Nguyễn Trường Lưu/TCKT & Đời sống