Những ngày cuối cùng của năm cũ, dân tình TP Hà Nội nao nức hẳn lên với việc tuyến xe bus nhanh (BRT) trước tiên từ bến xe Kim Mã đến bến xe Yên Nghĩa – Hà Đông (dài khoảng 14,5 Kilomet, với nguồn kinh phí đầu tư hơn 55 triệu Đô la (khoảng 1.100 tỷ Việt Nam Đồng) – vay từ Ngân hàng Thế giới WB) được đem vào sử dụng.
1. Do mới chạy thử kỹ thuật, BRT sẽ có cả một tháng chạy free cho bà con để làm quen với phương tiện giao thông mới lạ này. Gọi là mới – Chính vì cũng chính là xe bus thôi nhưng BRT có nội thất tiện nghi hơn, người ngồi, người đứng thoải mái, lên xuống xe thuận lợi hơn, thích hợp với đa số đối tượng kể cả người khuyết tật phải di chuyển bằng xe lăn, chở được lượng hành khách gấp hai xe bus cổ truyền (gần 100 người) và đặc biệt là chạy nhanh hơn, tần số chạy to hơn (khoảng từ 5 đến 10-15 phút lại có 1 chuyến) bởi có làn đường ưu tiên riêng, Dự án BRT với 8 tuyến xe bus nhanh lập từ đã lâu, cũng ngót nghét 10 năm nhưng giờ mới hoàn tất đem vào sử dụng được một tuyến. Quá chậm, thật không mong muốn, cho dù vì nhiều lý do nào đấy.
TP Hà Nội là đại đô thị, rộng hơn 3.324 km2, là 1 trong số 17 TP lớn nhất thế giới, nhưng TP Hà Nội lại có hệ thống giao thông công cộng thiếu và yếu nhất. Kể từ thời điểm Thủ đô được giải phóng (tháng 10/1954) tới hiện nay cũng đã 62 năm, nhưng phương tiện giao thông công cộng đặc biệt nhất vẫn chỉ đơn giản là xe bus thường, với hàng trăm xe cũ kỹ, tiện nghi không bảo đảm cho tất cả những người sử dụng. Cho dù TP Hà Nội đã 7 lần lập Quy hoạch chung, rồi với hàng trăm quy hoạch chi tiết quy hoạch phân khu, lần nào trên các bản quy hoạch ấy, các tuyến giao thông đô thị và hệ thống giao thông công cộng cũng được kiến nghị rất hoành tráng với tàu điện trên cao, tàu điện ngầm (gọi chung là đường sắt đô thị) và xe bus nhanh, xe bus thường…
Tham khảo thêm: “Xe buýt bay” – Có thể là 1 phương pháp mới cho giao thông ùn tắc?
Mặc dù vậy, sự đi lên đô thị TP Hà Nội chả lúc nào đồng bộ giữa quy hoạch xây dựng và quy hoạch giao thông, bởi lẽ, TP Hà Nội là đô thị hay tùy chỉnh quy hoạch nhất, Quy hoạch sau tùy chỉnh quy hoạch trước, cho dù quy hoạch trước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Ngay như gần đây, Quy hoạch chung Thủ đô TP Hà Nội đến 2030, tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng phê duyệt chưa lâu giờ cũng lại bị tùy chỉnh bởi Quy hoạch chung Vùng Thủ đô… Cái sự hay thay đổi và tùy chỉnh này ắt có nguyên nhân (khách quan và chủ quan), nhưng rõ nét nó bộc lộ hai nhược điểm chết người của phát triển đô thị – Đấy là tầm nhìn trong lập quy hoạch và khả năng quản lý quy hoạch đô thị. Và đó cũng chính là lý do dẫn đến giao thông hỗn loạn, thậm chí còn mất kiểm soát như hiện tại ở TP Hà Nội.
Cách đây 10 năm (vào năm 2007), khi lập dự án giao thông công cộng với 8 tuyến BRT (tổng chiều dài là 205 kilomet) và 8 tuyến phố sắt đô thị với chiều dài 400 kilomet vừa chạy trên cao và vừa chạy dưới lòng đất (Metro) thì TP Hà Nội mới có hơn 4 triệu con người. Chỉ 1 năm sau, TP Hà Nội rộng mở địa giới hành chánh, với việc sáp nhập tất cả tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã của huyện Lương Sơn-Hòa Bình, thì tới hiện nay dân số TP Hà Nội đã lên đến hơn 7,5 triệu con người với hơn 5 triệu xe máy, gần 500 ngàn xe ôtô các loại, 10 ngàn xe đạp. tính trung bình mỗi năm xe ôtô tăng 17%, xe máy 11% (theo số liệu thống kê năm 2015).
Tham khảo thêm: TP Hà Nội treo thưởng gần 6,6 tỷ cho phương pháp chống ùn tắc
Dù đã rất nỗ lực, với nguồn lực đầu tư nhiều tỷ Đô la, bằng các nguồn không giống nhau để cải tạo, rộng mở và xây dựng mới hệ thống hơn 4000 Kilomet đường giao thông đô thị với các đường phố, đường lớn xuyên tâm, các đường vành đai 2.3.4 kết nối… nhưng do thiếu hụt hệ thống phương tiện giao thông công cộng nên hệ thống đường giao thông modern hiện đại kia vẫn không đáp ứng được nhu cầu đi lại của dân cư. Tắc nghẽn giao thông ngày 1 tăng, trở thành nỗi run sợ ám ảnh mỗi một khi ai đó phải ra ngoài đường. Và tắc nghẽn giao thông cũng đã gây ra hậu quả rất rộng lớn về ô nhiễm và độc hại hệ sinh thái, về tai nạn giao thông, và làm tổn thất cho TP này mỗi một ngày tới 41 tỷ Việt Nam Đồng?!
Tham khảo thêm: Nghẽn tắc từ tầm nhìn quy hoạch
2. Tôi là người gắn bó cả đời với TP thân thương này, trông thấy bao đổi thay của TP Hà Nội. Mặc dù vậy, trước một TP Hà Nội ngày hôm nay có bộ mặt kiến trúc đô thị modern hiện đại, khang trang với hàng trăm nghìn tòa nhà mới nhiều tầng, kiến trúc đa style phong cách; những cây cầu qua sông Hồng, những cây cầu vượt, cầu hầm qua các đường lớn, điểm giao thông lớn… tạo lên một hình ảnh thơ mộng về TP Hà Nội sau 30 năm cải tiến, mở cửa và hội nhập quốc tế. Nhưng TP Hà Nội hôm nay cũng lại cứ luôn bị tắc đường kẹt xe, hỗn loạn khi tham dự giao thông. Và tôi không khỏi không suy nghĩ suy về một TP Hà Nội của các năm 80 của thế kỷ trước với tiếng chuông tàu điện “Leng keng… leng keng!” chẳng thể nào quên với thế hệ chúng tôi. Nhắc về không phải là hoài cổ, là níu kéo quá khứ, mà để suy nghĩ suy về 1 cách làm quy hoạch, một tầm nhìn trong quy hoạch TP Hà Nội của người Pháp cách đây hơn một thế kỷ.
Năm 1884, khi bắt đầu triển khai quy hoạch TP Hà Nội theo kiểu đô thị châu Âu bằng sự việc xây dựng lại các đường phố trong phố cổ theo như hình ô bàn cờ và các tuyến đường mới rộng thoải mái với khá nhiều villa mà ta gọi là khu phố Tây cùng với việc làm cầu Long Biên bắc qua sông Hồng, xây Nhà hát Lớn, tòa Đốc lý, Phủ Toàn quyền, Nhà Bưu điện, Nhà Ngân hàng, Các Trường ĐH Y-Dược, Trường Mỹ Thuật Đông Dương, các Bệnh viện như Phủ Doãn, Bạch Mai… thì ngay từ thời điểm năm 1890, TP Hà Nội còn rất vắng, mới chỉ với khoảng 7 vạn dân, S diện tích chỉ còn 120 km2, người Pháp đã tiến hành lập dự án giao thông công cộng trước tiên ở TP Hà Nội (và cũng chính là ở Đông Dương) để khai thác, bằng sự việc thành lập Nhà máy xe điện, đặt tại đầu làng Thụy Khuê. Năm 1900, tuyến tàu điện đầu tiên được khánh thành bắt đầu từ ga xe điện ở Bờ Hồ Gươm (địa điểm tòa nhà Hàm cá mập hiện tại) chạy qua chợ Đồng Xuân, Quan Thánh và lên Thụy Khuê (vài năm sau nối lên tới chợ Bưởi). Rồi tiếp các năm sau là tuyến Bờ Hồ – Hàng Bông – Nguyễn Thái Học, qua Giám – Hàng Bột vào đến Cầu Đơ – Hà Đông. Cho tới năm 1929, từ ga trung tâm ở Bờ Hồ, đã có 6 tuyến xe điện chạy lên Yên Phụ, lên Bưởi, sang Cầu Giấy, vào Hà Đông, xuống chợ Mơ – Vọng, nghĩa là tỏa ra 6 cửa ô nối trong đô thị với ngoại thành.
Các tuyến xe điện này (thường nối dài bằng hai toa) cần cù trong vô số thập kỷ chuyên chở nhiều triệu lượt người và hàng hóa an toàn, thuận lợi và giá cực rẻ (tính bằng xu thời đó)… đã thành 1 trong những biểu tượng văn hóa của lịch sử phát triển đô thị TP Hà Nội. Sáu tuyến tàu điện mà người TP Hà Nội thường quen gọi là tàu điện Bờ Hồ tồn tại đến tháng 2/1990 thì bị dừng hoạt động để nhường chỗ cho các phương tiện giao thông công cộng mới modern hiện đại hơn, hoành tráng hơn thích hợp với 1 TP Hà Nội đang phát triển theo hướng văn minh, modern hiện đại của thời cải tiến. Hệ thống đường ray bị bóc dỡ cho vào lò nấu thép để tái chế, còn các đầu tàu và gần trăm toa tàu thị bị xếp sắp vào bãi và rồi (nghe nói) sau này chúng được bán theo giá phế liệu cho 1 nước ở châu Âu nào đấy để họ tái sử dụng lại, như 1 chứng nhân của lịch sử phát triển tàu điện?!. Lúc đó tôi và không ít người TP Hà Nội vô cùng tiếc nuối. Vắng tiếng chuông tàu điện: “ Leng keng…leng keng” không còn xa lạ từ sáng sớm tinh mơ cho tới đêm khuya mà cứ thấy lòng mình rưng rưng.
3. Thời gian trôi thật nhanh, nếu tính từ khi tiếng chuông tàu điện chạy từ ga Bờ Hồ lịm tắt cho tới chiếc xe bus nhanh trước tiên xuất hành từ bến xe Kim Mã thì cũng đến 27 năm. Cần chừng ấy thời gian cho 1 phương tiện giao thông công cộng mới thay thế! Liệu có quá chậm không? Khi mà trong thời gian ấy, TP Hà Nội đã có bao chuyển đổi.
Một TP Hà Nội to hơn, đông dân hơn, nhiều nhà nhiều tầng, KĐT mới hơn – Vâng rất là nhiều cái hơn! Chỉ với phương tiện giao thông công cộng là bất biến với loại xe bus thường. Lúc này xe bus nhanh chạy rồi, bắt đầu từ bến xe Kim Mã, qua Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương nối dài, Lê Trọng Tấn rồi dừng ở Trạm sau cùng là bến xe Yên Nghĩa – Hà Đông. Nó được ưu tiên lắm (vì là xe bus nhanh) có làn đường riêng, các loại phương tiện khác cấm được lấn làn (nếu như không muốn bị phạt), và cũng bị cấm hoạt động trong mấy giờ cao điểm buổi sáng và buổi chiều. Đã có không ít luồng dư luận không giống nhau, có hi vọng và cả thất vọng hồ nghi về hiệu quả hoạt động của loại xe BRT này (?!). Thôi thì cứ phải tập quen dần, khi văn hóa giao thông được nâng lên, khi dân cư quen chấp hành luật giao thông khi ra ngoài đường, khi mà TP này còn có thêm 7 tuyến xe bus nhanh nữa và các tuyến phố sắt đô thị (chạy trên cao và chạy chui ngầm dưới lòng đất) đem vào hoạt động, thì chắc chắn rằng, chả cần chính quyền ra lệnh cấm hay hạn chế đi ngày chẵn, ngày lẻ… thì dân cư Thủ đô, trong đó có cả tôi (nếu trời cho mạnh khỏe) sẽ bỏ xe máy, xe ôtô cá nhân mà vui tươi thư thả du ngoạn chiêm ngưỡng thành phố ngàn năm tuổi này trên các phương tiện giao thông công cộng modern hiện đại ấy với niềm hãnh diện và tự hào!
Mong sao ngày ấy sớm đến gần!
(TP Hà Nội những ngày cuối cùng của năm cũ – đầu một năm mới con Gà)
KTS Phạm Thanh Tùng
© TCKT
Thêm nhiều thông tin hấp dẫn với BdsNhaDat.com.vn ✅
T.H
