Vỉa hè – Văn hóa hay thói xấu? ✅

Thằng nhỏ hỏi gã đầu trọc, cổ đeo sợi xích vàng: Bố ơi, vỉa hè để làm những gì ạ? Ông bố đầu trọc trừng mắt: “Để bố kiếm tiền nuôi mày con ạ!”

Người đàn bà dắt tay con gái, đến đoạn vỉa hè không đi được hai mẹ con phải vòng xuống lòng đường. Một gã cưỡi con hai càng SH phi ngang quệt người đàn bà ngã xuống, gã trở lại sẵng giọng: Đi đứng thế à, vỉa hè không đi lội xuống đường làm những gì?! Rồi hắn vù đi. May là chị không sao.

Phố phải có vỉa hè, không có vỉa hè thì không dạo phố. Vỉa hè được bắt đầu từ quy hoạch, từ thiết kế… Quy hoạch và thiết kế bắt đầu từ tính toán với tương đối đầy đủ các nhân tố về không gian, giao thông, người dân… và các nhân tố văn hoá xã hội.

Bởi, vỉa hè là hành lang giao thông bộ hành, là không gian giao tiếp, thư giãn… của cộng đồng. Vỉa hè phải là 1 trong những nhân tố luật pháp, là nhiệm vụ của quản lý đô thị.

Vậy, cư dân có hiểu được vai trò công năng mục tiêu, công dụng của vỉa hè không? Hiểu chứ! Cư dân có hiểu việc lợi dụng, xâm chiếm vỉa hè để kinh doanh hay tổ chức các hoạt động khác là vi phạm trật tự quản lý, vi vi phạm pháp luật luật không? Rất hiểu!

Chính quyền quản lý, cư dân hiểu biết. Vậy tại sao trật tự vỉa hè lại đang là bài toán đố với nhiều cấp chính quyền? Tại sao trong các ngày qua lại “nổi lên hiện tượng” và thành một event sự kiện rầm rộ ra quân giành lại vỉa hè?

Để hiểu 1 cách thấu đáo và công bằng, trước tiên phải bắt đầu tìm hiểu lý do. Trong không ít lý do, có lẽ sâu xa nhất chính là quản lý đô thị. Từ lâu ,hàng thập kỷ qua chính quyền dường như không chú trọng, không luôn luôn để ý đến việc quản lý vỉa hè, nếu có 1 bao giờ đó ở khu vực nào đấy làm thì cũng chỉ rầm rộ hình ảnh mấy ngày rồi đâu lại vào đó như “đá ném ao bèo”.

Lý do ở góc độ lãnh đạo, góc độ quản lý. Vừa rồi Bí thư Thành ủy Thành Phố Hồ Chí Minh Đinh La Thăng đã chỉ ra: “Tiền thu được từ kinh doanh vỉa hè chủ yếu chui vào bên trong túi một vài cán bộ quận, phường và quản lý đô thị chứ thu vào ngân sách thành phố là quá ít ỏi, hầu như bằng không”. Và ông đã chỉ đạo: “Hãy trả vỉa hè về đúng công năng của chính nó…”

Cũng câu truyện giải phóng vỉa hè, ông Nguyễn Đức Chung, Chủ tịch UBND Hà Nội đã chỉ ra bằng con số điều tra rất thuyết phục rằng: “Trong những số 180 quán bia xâm chiếm vỉa hè của TP Hà Nội có tới 150 quán có sự liên đới đến công an và không thể nói không có sự liên quan đến một vài cán bộ lãnh đạo các quận, phường”. Như thế có thể thấy, các người lãnh đạo không phải không biết mà còn biết rất rõ tại sao vỉa hè bị xâm chiếm, bị xẻ thịt. Vấn đề là, một lãnh đạo biết nhưng hàng trăm cán bộ “gặm” vỉa hè…thì thôi rồi! Một ông lãnh đạo hô dẹp thì trăm ông cán bộ phím cho quán hàng tạm đóng cửa đi, tạm thu nhỏ vào… Không khó mới mẻ.

Xét về ích lợi thu được từ vỉa hè thì đấy là một con số không hề nhỏ khi ta nghe một bà cụ bán chè chén vỉa hè hồi đáp thẳng thắn: “Ít thì hai trăm, nhiều thì năm trăm một ngày”. Luật bất thành văn trông thấy cán bộ phường, cán bộ đô thị, công an thì cứ ngoan mà nộp, ngây mà đợi hỏi. Một gánh chè chén mà như vậy thì quán bia, hàng ăn, tiệm coffee… biến vỉa hè thành nơi để xe thì sẽ là bao nhiêu?

Có một vài quan điểm cho rằng giải phóng vỉa hè là đánh vào cuộc sống một bộ phận dân nghèo, đánh vào bát cơm của các người buôn bán vỉa hè. Thực tiễn không phải vậy, số người ngồi vỉa hè kinh doanh vặt quả thực nghèo và mức thu nhập không cao, nhưng đấy là số ít và những người này cũng không xâm chiếm vỉa hè đến mức đẩy người đi dạo xuống đường. Những người kinh doanh xâm chiếm vỉa hè nhiều nhất chính là những người không nghèo, thậm chí là giàu và rất giàu, trong đó có cả một vài cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội cũng tham dự vào việc xâm chiếm vỉa hè để kinh doanh dịch vụ hoặc để xe.

Trong mấy ngày qua, tôi đã mục sở thị nhiều quán nước vỉa hè ở TP Hà Nội. Đa phần cư dân kể cả bà chủ quán đồng ý với việc buộc phải làm tốt trật tự vỉa hè. Cư dân nghèo cho rằng nếu thật sự chính quyền dẹp hết được các hàng quán khủng (không phải của người nghèo) để làm gương thì tự dân sẽ có ý thức không bày lung ra mắt vỉa hè.

Như thế rõ nét không phải những người nghèo kinh doanh ở vỉa hè không có ý thức, không tuân thủ và ủng hộ chính quyền. Trở ngại và rào cản chính vẫn chính là ích lợi quá lớn thụ hưởng từ vỉa hè của các người khá giả kinh doanh buôn bán lớn và của một bộ phận cán bộ nhà nước, cán bộ chính quyền nhiều cấp trong quản lý độ thị.

Liệu vỉa hè rồi có thoáng đãng và trật tự dài lâu? Một câu hỏi khó, một công việc “sửa sai” theo đúng nghĩa xưa nay chúng ta bỏ bê buông lỏng. Chẳng có gì phải tung hô ở chuyện này bởi vì nó là công việc của chính quyền, của quản lý.

Thế nhưng, dù muốn dù không, khách quan mà nhìn nhận thì chúng ta cũng cần chấp thuận vỉa hè chia sẻ với những trở ngại khác như: dân số quá đông, phương tiện quá là nhiều trong lúc chúng ta chưa có những khu dịch vụ tập trung, những không gian thư giãn bảo đảm, những khu vực để phương tiện cá nhân… Trong lúc ấy thói quen của dân ta vẫn chính là thuận tiện mà mua bán, ăn uống, sinh hoạt… không gì tiện bằng vỉa hè. Thậm chí báo chí còn ngợi ca coffee vỉa hè, chè chén vỉa hè… như là 1 vẻ đẹp của văn hoá. Thôi xong!

Không một ai không thừa nhận giải phóng vỉa hè là khó. Bởi thế, làm cho hài hoà ích lợi từ vỉa hè, nên chăng cần phải có quy hoạch và chính sách đồng bộ cho việc buôn bán vỉa hè. Với những vỉa hè rộng, cần kẻ làn dành riêng cho tất cả những người đi dạo. Có thể tạo điều kiện cho kinh doanh bán hàng mà hoàn toàn không thu phí với điều kiện phải giữ gìn được trật tự văn minh, không xô bồ, ồn ã và tác động hệ sinh thái cũng như mỹ quan đô thị.

Thắt chặt việc cấp đăng ký kinh doanh ở các nhà phố. Chỉ cấp đăng ký kinh doanh cho những cửa hiệu mặt phố với cam đoan các cửa hiệu này không xâm chiếm vỉa hè cản trở người đi dạo.

Phải có chế tài đủ mạnh trong việc vi phạm trật tự vỉa hè, không những phạt tiền mà còn tịch thu giấy phép kinh doanh nếu tái phạm sau thời điểm đã xử phạt.

Kiên quyết xử lý những cán bộ nhà nước liên đới tiếp tay, bảo kê… cho việc kinh doanh xâm chiếm vỉa hè. Luôn luôn đẩy mạnh công tác thanh tra kiểm tra quản lý đô thị, không những thực hiện theo kiểu trào lưu một khoảng thời gian ngắn để rồi đâu lại vào đó.

Đã trông thấy và chỉ ra lý do, đã chỉ đạo và được đa phần cư dân ủng hộ. Liệu rồi vỉa hè nhận được trả về đúng với vai trò, công năng của chính nó hay là không? Toàn bộ vẫn còn ở phần đằng trước.

Theo Trinh Đình Nghi/ baoxaydung