Nội thất vì con người ✔

“Nhà Thiết kế trang trí nội thất chuyên nghiệp Việt Nam trước tiên –Những tư tưởng để lại” (*) Đấy là tên bài viết đăng trên TCKT số 6/2020 của KTS Hoàng Anh – KTS Dương An Hà viết về cụ Trịnh Hữu Ngọc (1912-1997). Tóm lược thông tin bài viết: Cụ tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1938 và dành cả đời sống bằng trang trí NT bên trong, thiết kế và sản xuất đồ gỗ với tâm nguyện “Thiết kế Nội thất là để xây dựng một nếp sống – nếp sống mới của người tử tế”. Năm 1939, cụ nhập khẩu máy móc từ Pháp lập xưởng là MÉMO Ébénisterie – Nhà trang trí NT bên trong và làm đồ gỗ kiểu mới Việt Nam trước tiên.

Cụ Trịnh Hữu Ngọc (1912-1997). Nhà Thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam và những tác phẩm của Cụ — Cụ Trịnh Hữu Ngọc (1912-1997). Nhà Thiết kế trang trí nội thất chuyên nghiệp trước tiên ở Việt Nam và những tác phẩm của Cụ

“MÉMO khởi nguồn từ chữ mémoire, muốn nói rằng ai đã qua sử dụng đồ của mình là sẽ nhớ mãi…”. Sản phẩm của cụ được người TP Hà Nội tin dùng và nhớ mãi nhưng nổi trội là tất cả nội thất đồ gỗ nhà 48 Hàng Ngang cho thân chủ Trịnh Văn Bô, vừa lúc Chủ tịch Hồ Chí Minh về đó ở và viết bản tuyên ngôn độc lập cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo đề xuất của Nguyễn Hữu Đang và Ngô Huy Quỳnh, xưởng MÉMO đã góp phần gỗ và thợ để dựng lễ đài tuyên bố Việt Nam độc lập tại Ba Đình ngày 2-9-1945; Cụ nghiên cứu các tài liệu quốc tế về thiết kế kiến trúc và nội thất và đưa khái niệm “Tác dụng, Bền bỉ, Duyên dáng và Tiết kiệm” vào thiết kế và sản xuất đồ gỗ với mục tiêu cổ động một lối sống mới cho tầng lớp trung lưu đô thị (1948). Năm 1954 , xưởng MÉMO được “bán” cho Bộ Quốc Phòng, với giá “xóa hết nợ ngân hàng của Ông MÉMO”; Cụ đảm nhận thiết kế các mặt hàng đồ gỗ của Phòng Lâm sản Tổng cục Lâm nghiệp Việt Nam; Cụ tiếp tục cống hiến các tác phẩm thiết kế trang trí nội thất mới cho phòng khánh tiết và công sở thị trưởng tại Ủy ban Hành chánh Hà Nội. Hoàn tất bộ sơn khắc “Tiếp quản Thủ đô”, gồm 4 tấm vóc mỗi tấm cỡ 80x200cm, có bố cục và kỹ thuật thể hiện khác hoàn toàn style phong cách sơn khắc cổ truyền, treo tại phòng khánh tiết của Ủy ban. Cụ thiết kế nhiều hạng mục cho Bộ Kiến trúc, Tổng cục Lâm nghiệp, Ủy ban Hành chánh Hà Nội, Tổng cục Du lịch và nhiều gia đình ở TP Hà Nội. Ngoài ra cụ còn là chuyên gia thiết kế nội thất chuyên cơ AN 24 của Hồ Chủ tịch. Sau thời điểm ý tưởng thiết kế lúc ban đầu được chấp thuận, mới tiến hành phác thảo dáng dấp và kích thước các hạng mục đồ gỗ cần để cho công trình. Công trình nào thì cũng sắc nét thiết kế biệt lập của mình.

Ý tưởng đi trước cả “người rộng lớn” IKEA (1961) (*)

Điều đáng nói đặc biệt là ở thời điểm 1961, khi trên thế giới mới chỉ với công ty Thụy Điển IKEA bắt đầu làm loại giá sách gá lắp từ các bộ phận gia công đồng loạt, thì Trịnh Hữu Ngọc đã trình bày đủ loại bàn, giường, tủ, và ghế có thiết kế để sản xuất đồng loạt trong đề cương mẫu hàng mộc mới này.

Những tác phẩm có tinh tiên phong hơn sản phẩm của người khổng lồ IKEA — Những tác phẩm có tinh tiên phong hơn sản phẩm của người rộng lớn IKEA

Cụ đề ra “Quy chuẩn đẹp” với 8 tiêu chuẩn: Ít công/Ít gỗ/Thỏa mãn nhu cầu sử dụng, đầy đủ, không thừa;/ Có thể làm đồng loạt một vài bộ phận, gá lắp thành nhiều mặt hàng/ Không thủ cựu/Không công thức/Vượt khỏi cái cũ phi lý để đến với cái mới hợp lí/Bảo đảm sản xuất nhanh, nhiều, tốt, rẻ, đẹp” tiết kiệm vật liệu – có kinh qua quá trình lao động sáng tạo mới biết giá trị của nguyên liệu – từ hòn đất nặn nên pho tượng, miếng sắt đúc thành lưỡi gươm quý – mỗi thứ mọi khi đều làm ta thấm thía thâm thúy giá trị của ý thức tiết kiệm nguyên liệu.

Trong đó “tối ưu hóa nguyên liệu” được coi trọng bậc nhất, với nguyên tắc: Đừng hạ một cây gỗ năm bảy trăm tuổi chỉ để: Dùng hàng tấn gỗ làm tủ che bụi cho vài chục cân quần áo, giấy tờ/Dùng hàng tấn gỗ làm bàn ăn bàn viết/Dùng hàng tấn gỗ làm sập để nằm. Những tư tưởng trong thiết kế, chế tạo nội thất không chỉ là giá trị hàn lâm/modern hiện đại mà còn tạo thành một văn hóa chung sống giữa con người với thế giới vòng quanh.

Không gian sinh sống công bằng cho mỗi người trong thiết kế kiến trúc và nội thất

Trước năm 1980, S diện tích nhà ở TP Hà Nội là 4m2/người, tương tự với những người mức thu nhập thấp tại HongKong thời nay và bằng 50% S diện tích nhà ở của người Tokyo nghèo trong trung tâm.

Không gian kiến trúc và nội thất của HongKong và Nhật bản hôm nay

Sau mở cửa, không gian ở của người TP Hà Nội từng bước được cải thiện, đặc biệt hai mươi năm vừa mới đây (2000-2020) nhiều gia đình sở hữu nhiều căn nhà, căn hộ hàng trăm m2, trang trí NT bên trong cũng hào nhoáng… Nhưng một bộ phận không nhỏ những người lao động, nhất là các gia đình lao động nhập cư còn rất là nhiều trở ngại. Chẳng hạn tỉnh Bình Dương năm 2002 có dưới 1 triệu con người, sau hai mươi năm (2022) lên 2,7 triệu con người, tăng khoảng 1,7 triệu con người. Chủ yếu tăng cơ học và 53,2% trong những số người nhập cư vào tỉnh này tới từ các vùng quê(1). Họ là lực lượng công nhân phần nhiều trong những khu công nghiệp sản xuất chủ yếu hàng xuất khẩu, góp phần vào kim ngạch xuất khẩu hàng tỷ Đô la cho quốc gia mỗi năm… nhưng hai mươi năm qua họ sống ở đâu/đồ đạc nội ngoại thất họ có những gì? Có lẽ ít KTS quan tâm.

Những bức ảnh trong dự án “8M2” của nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn giúp chúng ta nhìn nhận rõ hơn trong không gian 8m2 –nơi ở của hàng triệu gia đình bà con nhập cư tại KCM ven Tp HCM — Những bức hình trong dự án “8M2” của nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn giúp chúng ta nhìn nhận rõ hơn trong không gian 8m2 –nơi ở của hàng triệu gia đình bà con nhập cư tại KCM ven Tp HCM

Tấm ảnh cuộc di dân tự phát trong Đại dịch COVID vừa rồi không nằm ở trong tác phẩm này nhưng cho ta thấy quy mô của quần chúng tới Thành phố và các KCN… là không nhỏ – có là đối tượng nghiên cứu kiến trúc/nội thất/đồ đạc của họ không? Lời giải đáp dành riêng cho các KTS.

Hà Nội ta thì sao? Có thể không tập trung nhiều cư dân trong các KCN, nhưng hàng năm có hàng trăm ngàn bạn trẻ học xong và trụ lại Tp và họ bằng lòng khởi nghiệp trong những căn hộ siêu nhỏ… được đặt tên đẹp đẽ là “Beehome”. — TP Hà Nội ta thì sao? Có thể không tập trung nhiều dân cư trong những KCN, nhưng hàng năm có hàng trăm nghìn bạn trẻ học xong và trụ lại Tp và họ bằng lòng khởi nghiệp trong các căn hộ siêu nhỏ… được mang tên đẹp tươi là “Beehome”.

Vài hình ảnh cho ta thấy nội thất trong các căn hộ Tổ ong ấy và vài gợi ý về những giải pháp thiết kế nội thất trong nước và quốc tế để các KTS nhận ra một khoảng trống trong tư duy sáng tạo nội thất của mình. — Vài hình ảnh cho ta thấy nội thất trong những căn hộ Tổ ong ấy và vài gợi nhắc về những phương pháp thiết kế trang trí nội thất nội địa và quốc tế để các KTS nhận thấy một khoảng trống trong tư duy sáng tạo nội thất của mình.

Bên cạnh những xu thế kiến trúc modern hiện đại/thông minh/vững bền… thì Kiến trúc/Nội thất trong tiến trình tiến hóa không thể tách rời mục đích là tạo lên nơi chốn sinh sống Hạnh phúc cho con người.

Các KTS cần phục vụ nhu cầu thị trường, để phát triển nghề nghiệp và vun vén cho gia đình, bản thân, thu thập và trở nên phú quý nhưng cũng không thể quên trách nhiệm xã hội nghề nghiệp của mình: đấy là tạo thành nơi chốn công bằng cho toàn bộ mỗi người… và nếu KTS bỏ quyên những đồng bào của mình còn phải mưu sinh chật vật thì chính là tự mình đánh mất đi ký ức khởi nghiệp gian khó của chính bản thân mình ngày nào mới ra Thành phố, mới xa gia đình lập nghiệp. Nếu như không có ký ức sâu bèn thì làm sao vững bước tới tới tương lai/ảo vọng?

Thế kỷ 21 đánh dấu sự bùng nổ kinh tế tại rất là nhiều thành phố, đất nước và cũng bùng nổ thói quen tiêu dùng vượt mức. Theo UN Habitat cho hay: từ thời điểm năm 2010, gần 8 tỷ người trên thế giới xả ra 0,8 kg chất thải/ngày. Tổng lượng chất thải sẽ tăng gấp 3: đến 5,9 tỷ tấn/năm vào năm 2025, do tăng tiêu thụ và sách lược quản lý không hiệu quả. Trong rác thải đô thị cũng có không ít thành phần vật dụng đồ dùng có thể tái chế… Thế nên thiết kế trang trí nội thất modern hiện đại và xu thế xây dựng nơi chốn vững bền rất cần các sáng tạo đậm chất Việt Nam.