Rút then cài, dẫn Luật Đất đai vào cuộc sống ❗

Luật Đất đai năm 2013 đang được nhìn nhận xét sửa đổi. Do tính chất rắc rối phức tạp, có content nội dung ảnh hưởng lớn đến xã hội, cần nhiều thời gian để nghiên cứu, Ủy ban Luật pháp của Quốc hội khẳng định, Quốc hội bàn thảo kỹ càng và dự định kinh qua vào Kỳ họp thứ 5 theo quy trình tại 3 kỳ họp.

Sẽ có tương đối nhiều cư dân trong cả đất nước góp ý tham dự, bởi trong thâm tâm can của họ đất đai là máu thịt. Nhìn gần lại, thì đất đai là nền tảng đầu vào của sự sống. Người có đất có thể giầu lên từ đất và cũng nghèo đi vì đất. Thế cho nên, điều mà cư dân lo ngại, quan tâm nhiều nhất về đất là “sở hữu toàn dân” có thay đổi không? Đất đai có là gia tài không?  Bởi bấy lâu, chưa ai định nghĩa ngọn ngành “sở hữu toàn dân” là gì? Nhà nước cứ tự nói nó là sở hữu công chứ có phải thế đâu. Không chỉ có vậy, có chữ ‘toàn dân’ nghĩa là có dân trong đó. Mà có dân ở đó thì vai trò của người dùng đất được định rõ ra sao? 

Với cư dân, từ bao đời cha truyền con nối, là bao bao năm dài họ chỉ biết rửa mồ hôi khó nhọc thành gia tài. Ở đấy, ý chí, gia phong, mồ hôi và cả nợ nần đã kết tinh vào đất thành ý niệm về quyền sở hữu tài sản của họ. Với họ, một nền tảng luật pháp tiến bộ, một đường lối chính trị tiên tiến là phải thừa nhận và bảo lãnh quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm ấy – đây chính là cơ sở của lòng tin, của đồng thuận xã hội.

Ở nước mình, Bộ Luật Dân sự năm 2015, Luật Đất đai năm 2013 tạo lập “sở hữu toàn dân” đồng nghĩa với Nhà nước có uy quyền, quyền định đoạt sau cùng đối với đất đai. Nhà nước có quyền bắt buộc các chủ sử dụng đất có nghĩa vụ chấp hành. Nếu phân tích kỹ nguồn thu từ đất trong hàng chục năm qua, thì 75% là tịch thu đất nông nghiệp để giao cho những dự án xây dựng nhà ở; 15% thu từ cho thuê đất để sử dụng vào mục tiêu sản xuất kinh doanh, có nghĩa là cho công nghiệp và dịch vụ. Thu từ thuế là chỉ với 1,5%. Tất cả các điều ấy cho thấy, việc thu từ đất ở Việt Nam bị lệch sang hướng thu từ giá trị gia tăng của đất do chuyển từ đất nông nghiệp sang đất ở.

Không ít năm qua, ngôn ngữ hành chánh tại các văn bản hễ có từ “tịch thu đất, giải tỏa mặt bằng, cưỡng chế” thì y rằng thực hiện có điều nhiễu nhương và nỗi sợ của cư dân. Ngước lại, ở phía xa kia lại là những lấp ló niềm vui của các đại gia buôn đất, những doanh nghiệp cần đất.

Ở nông thôn, từ thời điểm năm 1993, Nhà nước từng bước trao lại các quyền càng ngày càng rộng thoải mái hơn cho những cá nhân, hộ gia đình và tổ chức đang sử dụng đất vào mục tiêu sản xuất nông nghiệp. Tuy không có quyền sở hữu tư nhân tuyệt đối, song người chủ của hàng trăm triệu ô thửa đất ở Việt Nam càng ngày càng được thừa hưởng nhiều quyền tài sản trên đất/hoặc gắn với đất, nới rộng dần qua các lần sửa đổi Luật đất đai.

Ngoại trừ nông dân với đất nông nghiệp và người thuê đất trả tiền thuê hàng năm có quyền tài sản kha khá hạn chế, người chủ của quyền sử dụng các loại đất khác đã có hàng chục quyền tài sản có tính chất loại bỏ chẳng khác gì tài sản tư nhân. Quyền sở hữu đất đai ở đô thị đưa tới cho tất cả những người chủ của chính nó những quyền lợi chẳng khác gì đất tư ở các đất nước tư bản.  

Thậm chí, trong hoàn cảnh quản lý nhà nước còn yếu kém, hệ thống đăng ký BĐS còn phân tán, những người thâu gom đất chưa bị đánh thuế tài sản đáng kể, người giầu bởi tích tụ đất đai dường như không phải chịu thuế đáng kể cho nền tài chính công đất nước. Như thế, trên thực tiễn, quan niệm “sở hữu toàn dân” về đất đai, nếu như không được cụ thể hóa bằng những chính sách-pháp luật quản lý nghiêm ngặt thì có nguy cơ trở nên sáo rỗng.

Nguồn gốc của mọi bất công về phúc lợi trong khai thác và hưởng dụng đất trong không ít năm, suy cho cùng, đã bắt đầu từ quyền tài sản dễ bị tổn thương của cư dân, đặc biệt là nông dân với đất nông nghiệp. Và “sở hữu toàn dân” luôn là một khái niệm chính trị hơn là khái niệm pháp lý. Người ta luôn phải truy tìm ai (hoặc những ai) chính là chủ nhân đích thực của khối tài sản to lớn được gọi là “sở hữu toàn dân“.

 Sửa đổi Luật Đất đai lần này phải theo hướng mở phát triển và đem đến ích lợi cho Đất nước, cộng đồng và cư dân. Xuôi theo chiều ấy là tăng quyền bảo lãnh tài sản của người có đất, hướng trọng lực vào “vốn hóa” đất đai theo cơ chế thị trường có xác định hướng, mở đường cho tập trung tích tụ đất đai đi lên sản xuất lớn. Nên vậy, tín hiệu đa sở hữu về quyền tài sản liên quan đến đất đai là 1 thực tiễn cần nghiêm túc suy xét bổ sung, sửa đổi để Luật Đất đai theo kịp cuộc sống và dẫn đường cho cuộc sống.