Thiên nhiên đã tạo ra một dấu ấn phong cảnh quan trọng trong quận Nam Từ Liêm, đây chính thuộc dòng sông Nhuệ. Với chiều dài hơn 8km, con sông Nhuệ như 1 dải lụa mềm mịn, nối từ sông Hồng, qua quận Bắc Từ Liêm, ôm lấy cả một dải đất phía Tây đô thị cũ, qua quận Hà Đông, Thanh Trì đổ xuống phía Nam thành phố Hà Nội, đến Hà Nam và nối với sông Đáy, sông Châu Giang, sông Hồng.
Lúc còn là dòng sông thuộc huyện Từ Liêm, vùng đất ngoại thành thành phố Hà Nội hơn 15 năm ngoái, dòng sông Nhuệ hiền hòa, dù lấy nước từ sông Hồng đỏ phù sa nhưng trên dòng chảy nó được lắng lại, nước trong xanh, chảy qua các làng mạc, hai bên bờ là những lũy tre xanh rì, bờ đất mềm, đồng ruộng, vườn rau, hoa của những làng, Đại Mỗ, Mễ Trì…, phong cảnh rất trữ tình.
Việc phát triển thành phố Hà Nội rộng mở ra phía Tây đã tạo nên một thời cơ để đưa các dòng sông lọt được vào trong đô thị, góp thêm phần tạo ra bản sắc cho 1 đô thị sông, hồ rất đặc thù của thành phố Hà Nội. Trong đó sông Nhuệ đã đưa đến cho quận Từ Liêm một thời cơ để xây dựng một quận mới có phong cảnh đặc thù của con sông và hành lang xanh nội đô.
Những thời cơ mà con sông Nhuệ đưa đến
Sông Nhuệ và Hành lang xanh ven sông đã được quy hoạch với các dải xanh ven sông rộng, cả lòng sông có bề rộng từ 100 – 200m, hai bên bờ có kết nối với khá nhiều công viên, khu cây cối, khu Sport thể thao. Có thể nói đến như Công viên Văn hóa lễ hội; Khu liên hợp Sport thể thao đất nước; Khu cây cối khu nhà ở Đại Mỗ; Trung tâm Sport thể thao quân đội; Khu cây cối Đài phổ thông trung học thành phố Hà Nội; Khu công viên Đại Mỗ.
Với 1 chiều dài không lớn, một không gian sông được kết nối với rất nhiều không gian mở như thế chắc chắn sẽ tạo ra một không gian cảnh quan xanh rất ấn tượng.
Các không gian xanh ven sông và các không gian mở kề cận, cộng lại hàng trăm ha cũng sẽ là thời cơ để xác lập dòng sông Nhuệ thành con sông có phong cảnh sinh thái, thời cơ để xác lập sự phong phú sinh học cho đô thị.
Sông Nhuệ cũng chảy qua các làng cũ như Đại Mỗ, Trung Văn, Tây Mỗ nhiều đình chùa, miếu hai bên, cũng khá có tiềm năng để xác lập một không gian có phong cảnh văn hóa. Sẽ có những lễ hội được tổ chức, đua thuyền cổ truyền trên sông, những hình ảnh ngôi chùa thấp thoáng bên những cây Đa, bụi tre, cây Gạo hoa đỏ, những bậc thềm dẫn xuống sông nơi có con đò chờ khách. Từ hai bờ Đông – Tây nhìn sang thật sự sẽ là những phong cảnh văn hóa rất giá trị.
Với các khoảng xanh được quy hoạch rộng, liên tiếp, ít bị chia cắt bời giao thông đô thi, sông Nhuệ chắc chắn có thể được quy hoạch và thiết kế đô thị để thành một tuyến xanh lôi cuốn lôi cuốn các hoạt động của dân cư. Có khá nhiều không gian công cộng, nhiều hoạt động có thể tổ chức được ở nơi đây như dạo đi, vui chơi, chạy bộ, Sport thể thao. Một dòng sông chân thực, thật sự hòa nhập với cuộc sống của đô thị.
So sánh với con sông nội thành lớn hiện tại là sông Tô Lịch thì sông Nhuệ có thời cơ vượt bậc về khả năng lôi cuốn hoạt động của người dân vì quy hoạch quỹ đất 2 bên lớn, sông không bị sát ngay đường giao thông như sông Tô Lịch.
Sông Nhuệ cũng không bị tách khỏi các không gian chung, sẽ có 3 trục đường chính hướng Đông – Tây của thành phố là đường Tân Mỹ, phố Hàm Nghi, đường Trần Hữu Dực là những tuyến phố lớn, tạo gắn kết về giao thông và phong cảnh từ các khu người dân đông đúc phía trong vanh đai 2 và 3 tới bờ sông.
Sông nhuệ và Những thử thách hiện hữu của sông Nhuệ
Thử thách lớn nhất và hiện hữu đặc biệt là chất lượng nước, nước là sự sống của con sông, là bắt nguồn cho toàn bộ ý tưởng về thiết kế đô thị, xác lập phong cảnh, sinh thái và tổ chức các hoạt động. Dù rằng hiện tại sông Nhuệ được bơm nước vào từ sông Hồng, có lợi thế hơn sông Tô Lịch hoàn toàn không có nguồn nước tự nhiên, sông Nhuệ cũng vẫn đang bị ô nhiễm và độc hại do nước thải từ các khu vực người dân và đô thị hai bên. Việc các lo lắng sông Nhuệ sẽ trở thành con sông Tô Lịch thứ 2, “con sông chết” là không phải không có cơ sở.
Phương pháp tất yếu và quận Nam Từ Liêm có thể từng bước làm được là tách đường gom nước thải và nước mưa, không để nước thải chảy vào sông, hoặc nước thải phải được xử lý cục bộ có chất lượng bảo đảm.
Mặc dù thế, thử thách là việc làm sạch dòng sông Nhuệ không thể chỉ làm phần bên trên địa phận quận Nam Từ Liêm. Từ địa phận quận còn cách cửa lấy nước từ sông Hồng khoảng 6,5km, thuộc địa phận quận Bắc Từ Liêm. Như thế, nước sông Nhuệ phải được làm sạch đồng bộ trên cả tuyến, đặc biệt quan trọng là đoạn giáp sông Hồng.
Thử thách lớn nữa là vấn đề thực trạng người dân 2 bên sông. Dù rằng các quy hoạch phân khu đã được phê duyệt, tính năng đất ven sông đã được định rõ dành riêng cho không gian xanh nhưng nếu như không quyết liệt thì hàng trăm (có thể đến hàng nghìn) hộ dân vẫn sẽ nằm sát bờ sông, tiếp tục xây dựng, gây ô nhiễm và độc hại hệ sinh thái và gây khó khăn khăn cho công tác giải tỏa. Công tác quản lý quy hoạch và thúc đẩy phát triển tạo các quỹ không gian xanh theo quy hoạch là rất quan trọng.
Thử thách về vốn, nguồn lực để đầu tư cũng chính là lớn. Vốn để nạo vét, xây kè bờ, tách cống nước thải, di dân, tạo quỹ đất cho những dự án phát triển sẽ là nguồn chi phí rộng lớn mà Quận và Thành phố không thể huy động triển khai nay trong khoảng thời gian ngắn.
Quận Nam Từ Liêm còn có thời cơ để tạo ra sự phát triển đồng bộ các dự án 2 bên sông và dự án hành lang xanh sông Nhuệ, chúng có mối liên hệ mật thiết về giá trị, ích lợi, hiệu quả đầu tư. Nếu chất lượng nước sông được cải thiện thì việc quy hoạch, tạo lập và lôi cuốn các dự án khai thác phong cảnh, dịch vụ, Sport thể thao, vui chơi và giải trí sẽ khá khả thi. Giá trị đất được nâng cao, giá trị sử dụng của dòng sông được nâng cao khi chất lượng nước được cải thiện – đây chính là nguồn lực, là nguồn chi phí gián tiếp để quận kêu gọi đầu tư trước vào việc cải tạo hạ tầng, nhất là cải tạo hệ sinh thái nước.
Bài học đầu tư phát triển đô thị phải đi liền với phát triển các không gian mở và chất lượng hệ sinh thái đã rất hiện hữu qua các dự án KĐT đã trở thành công như Ecopark, Vinhome…đã dẫn chứng cho sự thành công về xác lập chất lượng hệ sinh thái sống sẽ là cơ sở cho sự thành công của cả dự án.
Bài học về sự việc cải tạo sông Tô Lịch chỉ coi trọng việc cải tạo hạ tầng mà hoàn toàn không đi kèm theo các dự án khai thác cảnh quan không gian, dịch vụ dẫn đến tạo gánh nặng về tài chính đầu tư của thành phố sẽ cần phải được rút kinh nghiệm cho việc đầu tư cải tại sông Nhuệ.
Chìa khóa ở đây là tính đồng bộ và sự bứt phá trong tư duy về vai trò của xác lập phong cảnh như 1 phương pháp kinh tế đầu tư. Thậm chí có thể cân nhắc việc tạo lập một đoạn khoảng 1km sông nhân tạo, nước đầy ắp và trong xanh phía trên con sông hiện hữu, tạo thành một sự lôi cuốn lớn của giá trị phong cảnh sông Nhuệ, đạt đến tầm có thể khai thác thành điểm ấn tượng cho hoạt động du lịch.
Nếu trước kia giải pháp phát triển đô thị hợp lí cho rằng Hạ tầng cần đi trước một bước thì đối với trường hợp Hành lang xanh sông Nhuệ, phương châm phát triển phải là: Hạ tầng – Hệ sinh thái – Khung phong cảnh đi trước, có như thế sẽ đạt được thành công.
Quận Nam Từ Liêm cần coi dự án phát triển Hành lang xanh sông Nhuệ là dự án trọng điểm ưu tiên bởi đó chính là trục phong cảnh quan trọng nhất, tạo ra linh hồn, bản sắc của không gian đô thị trên địa phận quận.
Hành lang xanh sông Nhuệ sẽ là 1 hình ảnh đẹp, mẫu mực về phong cảnh và sức sống của những con sông trong thành phố Hà Nội, điều ấy tùy thuộc vào các cố gắng vượt qua thử thách của nhiều cấp chính quyền, quận, thành phố và quần chúng từ ngay hôm nay.
PGS.tiến sĩ. Phạm Hùng Cường
Đại học Xây dựng
(Bài đăng trên TCKT số 03-2019)
Thêm nhiều thông tin hấp dẫn với BdsNhaDat.com.vn ✔
T.H
