Nhà ở công nhân và thiết chế công đoàn theo định hướng xanh – bền vững ✅

Sự tiến lên của những Khu công nghiệp và thực trạng Nhà ở cho Công nhân tại các Khu Công nghiệp

1. Sự tiến lên của những Khu công nghiệp

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối tháng 3/2021, cả đất nước hiện có 392 khu công nghiệp (KCN) được thành lập với tổng thể diện tích đất tự nhiên đạt khoảng 119,9 nghìn ha (trên tổng thể 575 KCN trong quy hoạch phát triển các KCN ở Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt).

Theo nhận định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc phát triển các khu, cụm công nghiệp trên khắp cả đất nước đã giúp nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, góp phần tích cực vào ngân sách nhà nước (trung bình hàng năm khoảng 5 tỷ Dola); giải quyết việc để cho hơn 4 triệu lao động trực tiếp, chiếm 7,3% lực lượng lao động của cả đất nước; kim ngạch xuất khẩu của những doanh nghiệp trong khu công nghiệp, khu kinh tế hàng năm chiếm trên 55% tổng kim ngạch xuất khẩu cả đất nước.

2. Thực trạng Nhà ở cho Công nhân tại các Khu Công nghiệp

Theo số liệu thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến năm 2021, số công nhân làm việc tại các KCN có mong muốn nhà ở khoảng 4,2 triệu con người, tương tự 33,6 triệu mét vuông nhà ở. Nhưng đến hiện nay, cả đất nước mới hoàn tất 266 dự án Nhà ở xã hội (NƠXH), quy mô xây dựng hơn 142.000 căn, tổng thể diện tích hơn 7.100.000 mét vuông. Đang tiếp tục thực hiện 278 dự án, quy mô xây dựng khoảng 276.000 căn, tổng thể diện tích khoảng 13.800.000 mét vuông.

So với thực tiễn, nguồn cung này chỉ đáp ứng được 8% nên còn rất hạn chế và chưa đáp ứng được nhu cầu rất rộng lớn về chỗ ở của công nhân tại các KCN. Thiếu chỗ ở, phần nhiều công nhân phải thuê trọ ngoài nhà dân, ở nơi chật chội, thiếu thốn và đông đúc. Không những thế còn thực trạng một vài KCN đã xây dựng nhà ở cho công nhân thuê nhưng tỉ lệ lấp đầy quá thấp do hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội thiếu, không đồng bộ, chất lượng công trình còn thấp, xuống cấp nhanh sau một vài năm hoạt động.

Nhà ở cho Công nhân – Đề án Thiết chế Công đoàn

Tổng quát về đề án Thiết chế Công đoàn

Ngày 12/5/2017, Thủ tướng Chính phủ đã phát hành Quyết định số 655/QĐ-TTg về sự việc phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các Khu công nghiệp (KCN), Khu chế xuất (KCX)”. Mục đích của đề án là đầu tư xây dựng nhà ở, nhà trẻ, siêu thị và các công trình văn hóa, Sport thể thao tại các KCN, KCX để tạo điều kiện nâng cao đời sống công nhân trong tình hình mới.

Về cơ chế chính sách của đề án làm theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 của Chính phủ về phát triển và quản lý nhà ở xã hội; Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 25/01/2017 của Thủ tướng Chính phủ về sự việc tăng cường phát triển NƠXH. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối với UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nghiên cứu, thỏa thuận thống nhất cơ chế đặc điểm khác để đầu tư xây dựng các thiết chế công đoàn tại các KCN, KCX theo luật lệ của luật pháp.

Tháng 8 năm 2021, vượt qua các nhà đầu tư độ tin cậy tham dự đấu thầu, Tập đoàn GFS đã được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tin cẩn chọn lựa là Nhà đầu tư sát cánh cùng Tổng Liên đoàn hợp tác đầu tư xây dựng các Khu Thiết chế Công đoàn cho những KCN, KCX tại một vài Tỉnh Thành trên cả đất nước.

Ngày 15/9/2021, tại Hội nghị cả nước “Đội ngũ học thức khoa học và công nghệ Việt Nam thực hiện triển khai nghị quyết đại hội lần thứ XIII của Đảng” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức với sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Viện Công nghệ GFS đã trình bày tham luận về đề tài: “Sản xuất và áp dụng cấu kiện tiền chế trong lĩnh vực xây dựng”, được nhận xét là đề tài mang tính thời sự và khoa học, xuất phát từ nhu cầu bức thiết về nhu cầu nhà ở của hàng triệu con người dân lao động trong cả đất nước gắn liền với trách nhiệm bảo vệ vững bền hệ sinh thái sinh thái.

Xác định phương hướng và các phương pháp phát triển công trình Xanh và Vững bền cho những Dự án Thiết chế công đoàn

1. Xác định phương hướng Công trình xanh và vững bền cho những Dự án Thiết chế công đoàn

Phát triển vững bền ở Việt Nam dựa trên 17 Mục đích phát triển vững bền được 193 đất nước member thành viên Liên Hiệp quốc kinh qua vào tháng 9 năm 2015 trong Chương trình Nghị sự toàn thế giới về phát triển đến năm 2030.

Việc phát triển các công trình xanh thân mật với hệ sinh thái ở Việt Nam những năm cách đây không lâu đã thành xu thế tất yếu trong lĩnh vực xây dựng trong đó có khu Thiết chế công đoàn góp thêm phần tiết giảm ảnh hưởng đến hệ sinh thái, ứng phó với chuyển đổi khí hậu và phát triển vững bền; nâng cao chất lượng cuộc sống cho tất cả những người lao động. Quan trọng hơn hết, việc xây dựng công trình xanh không những ngừng lại ở phạm vi dự án hay event sự kiện mà nó còn góp thêm phần lan tỏa hình ảnh đẹp về 1 cách sống hòa hợp với hệ sinh thái đồng thời nâng cao ý thức, trách nhiệm của mỗi con người nhằm góp phần cho sự tiến lên vững bền.

2. Một vài phương pháp phát triển công trình Xanh và Vững bền cho những dự án Thiết chế công đoàn tại Tập đoàn GFS

Với kinh nghiệm không ít năm trong Lĩnh vực đầu tư các dự án BDS cùng các thành tựu Nghiên cứu khoa học đã đạt được, ngoài các phương pháp được ứng dụng phổ biến, Tập Đoàn GFS cùng đơn vị member thành viên là Viện Công nghệ GFS đã và đang phát triển những phương pháp đồng bộ để thực hiện xây dựng các Tổ hợp công trình Xanh và Vững bền trong đó có công nghệ độc quyền về dùng cấu kiện tiền chế.

Viện Công nghệ GFS được thành lập năm 2015, là member thành viên của VUSTA, đã tụ hợp và hợp tác với các nhà khoa học bậc nhất nội địa cũng giống như các chuyên gia quốc tế trong những hoạt động: Nghiên cứu, tiếp xúc, bàn giao công nghệ và thực hiện ứng dụng công nghệ tiên tiến trong vô số nhiều lĩnh vực (Công nghệ xây dựng; Năng lượng tái hiện; Nông nghiệp hữu cơ và Thủy hải sản công nghệ cao; Công nghệ sinh học…). Viện Công nghệ GFS đã và đang sở hữu trên 40 sáng chế, phát minh trong lĩnh vực xây dựng gồm: Nền móng, kết cấu, nguyên vật liệu và các phương pháp công nghệ tối ưu khác,…

Riêng trong lĩnh vực nguyên vật liệu xây dựng, Viện Công nghệ GFS đã nghiên cứu sử dụng tro bay – chất thải gây hại của Nhà máy nhiệt điện thay thế cát mịn để sản xuất thành công một vài sản phẩm: Tấm panel tường (không cần lớp trát hoàn thiện), panel sàn (từ 70% tro bay), các cấu kiện bê tông đúc sẵn. Các sản phẩm đạt quy chuẩn chất lượng quốc tế (DIN EN 12602:2016) và Việt Nam, đủ điều kiện sử dụng để xây dựng nhà tiền chế tại các khu công nghiệp, thiết chế Công đoàn; Bê tông Geopolymer (bê tông Xanh từ vật liệu chính là tro xỉ thải nhà máy nhiệt điện – không sử dụng xi măng và cát tự nhiên) để kè sông, biển, đảo,…, tạo được sản phẩm đạt các quy chuẩn chất lượng theo luật lệ, có thể giảm hơn 10 lần lượng phát thải khí CO2 do quá trình sản xuất xi măng, giảm tới 80% lượng điện tiêu thụ trong qúa sản xuất, góp thêm phần cải thiện thực trạng độc hại thực trạng hệ sinh thái do sản xuất từ “nguyên vật liệu xanh”.

Sản phẩm Panel sàn, Panel tường bê tông ACC của Viện Công nghệ GFS nghiên cứu và phối với Công ty TNHH Sông Đà Cao Cường sản xuất có trọng lượng nhẹ (700 Kg/m3); chịu tải cao (1.000KG/mét vuông cho nhịp vượt 4,8m), cách âm, cách nhiệt tốt, tiết kiệm năng lượng và thân mật hệ sinh thái, giá cả cực rẻ hơn khoảng 15-20% so với sản phẩm hiện đang sử dụng và có thể giảm được 20% tổng kinh phí xây dựng khi đạt sản lượng trên 200.000 mét vuông sàn/ năm. Sản phẩm có độ chuẩn xác cao, thích hợp với các công trình xây dựng lắp ghép, giảm được 20-25% tổng thời gian xây dựng, giảm được 35-40% số lượng công nhân tại hiện trường do ứng dụng cơ giới hóa trong xây dựng và tiết giảm đến mức thấp nhất rác thải xây dựng so với giải pháp cổ truyền.

Dự định, năm 2022, các sản phẩm tấm Panel sàn, Panel tường sản xuất từ tro bay sẽ được Tập đoàn GFS đầu tư sản xuất đồng loạt và sử dụng để xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân tại các khu công nghiệp, các khu Thiết chế công đoàn hay các chung cư tại một vài thành phố lớn, hi vọng sẽ tạo thành các khu nhà ở với bộ mặt mới, bền, đẹp và thân mật hệ sinh thái.

Kiến nghị và Đề nghị:

Tính đến thời điểm bây giờ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã hoàn tất thực hiện 01 Khu thiết chế điển hình tại Hà Nam. Sau thời gian Tập đoàn GFS sát cánh cùng Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam để thực hiện đồng bộ các Khu thiết chế công đoàn và các dự án xây dựng lại chung cư cũ, nhà ở xã hội đã vướng phải một vài vấn đề cần tháo gỡ sau đây:

1. Đối với khu Thiết chế công đoàn

Trong Nghị định 49/2021 cần quy xác định hơn về giải pháp tính toán mật độ quỹ đất thương mại 20% giành cho nhà đầu tư được sử dụng xây dựng nhà ở Thương mại do Nghị định 49/2021 không định nghĩa, chỉ dẫn chi tiết ra sao là đất xây dựng nhà ở. Thời gian trải qua không ít địa phương có văn bản hỏi Bộ Xây dựng về content nội dung này nhưng chưa được giải quyết triệt để.

• Kiến nghị: Nên giao đất cho Nhà đầu tư khi tham dự đầu tư vào khu thiết chế Công đoàn để vận hành tòa nhà, đặc biệt tăng cường việc cho công nhân thuê nhà.

2. Về quỹ đất làm NƠXH trong những khu Dự án nhà ở thương mại

Theo Nghị định 49/2021 “Dự án từ 2 ha trở lên phải dành 20% quỹ đất để làm NƠXH” ngay trong khu dự án ở phân khúc cho tất cả những người có mức thu nhập cao là chưa hợp lí (trước đó được đóng bằng tiền).

• Kiến nghị: Chính phủ tiếp tục cho sửa đổi, bổ sung Nghị định 49/2021 tháo gỡ cho doanh nghiệp về luật lệ quỹ đất khu vực làm nhà xã hội. NƠXH nên được quy hoạch đồng bộ và xây khu riêng sẽ giảm được kinh phí hạ tầng cho nhà đầu tư và người lao động. Không những thế, nên giao định mức phát triển NƠXH trong kế hoạch 5 năm và hàng năm cho thành phố và các địa phương.

3. Về chính sách tài chính

Tại Nghị định 49/2021 đang quy chỉ tiêu lãi suất vay vốn mua nhà không cao hơn 50% lãi suất cho vay bình quân của những Ngân hàng thương mại.

• Kiến nghị: Chính sách huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp hoạt động đầu tư xây dựng NƠXH, nhà ở cho công nhân và chính sách ứng dụng cho tất cả những người mua NƠXH hay công nhân mua nhà tại các khu Thiết chế công đoàn không vượt quá 40% lãi suất cho vay bình quân của những Ngân hàng thương mại bởi những khách hàng này là những người có mức thu nhập thấp và bối cảnh trở ngại.

4. Về xử lý tro, xỉ thải và cấu kiện tiền chế

Với thực trạng đang tồn đọng nhiều triệu tấn tro xỉ nay đã gây nhiều hệ lụy và độc hại hệ sinh thái,…các nhà máy Nhiệt điện dùng than sẽ phải đối phó với nguy cơ ngừng hoạt động do không có bãi chứa, nhằm giải quyết triệt để vấn đề này:

• Kiến nghị:
  • Chính phủ cần phải có những chính sách và phương pháp thiết thực, tháo gỡ trở ngại, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cấp đất để doanh nghiệp đầu tư nhà máy xử lý tro, xỉ, sản xuất cấu kiện tiền chế gần các nhà máy nhiệt điện vì hiện tại quy trình cấp đất tại các tỉnh còn rất chậm.
  • Kèm với các chính sách đồng bộ cần hỗ trợ, khuyến nghị các doanh nghiệp xử lý tro xỉ sản xuất cấu kiện tiền chế. Tạo thời cơ cho sản phẩm cấu kiện tiền chế, lắp ghép cạnh tranh bình đẳng, lành mạnh so với giải pháp xây dựng cổ truyền là nhân tố tăng cường phát triển xây dựng tiền chế theo từng vòng xoáy tăng dần mang tính bứt phá.

5. Các content nội dung liên quan khác

Cần sớm hoàn thiện các luật lệ của luật pháp; Phát triển hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn công trình xanh, công trình hiệu quả năng lượng; Hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn chứng nhận công trình xanh, vững bền và hiệu quả năng lượng.
Xây dựng và triển khai các chương trình, kế hoạch phát triển, tuyên truyền, đào tạo và tập huấn nâng cao nhận biết của người lao động về phát triển vững bền tại Việt Nam dựa trên các mục đích phát triển vững bền của thế giới.

KTS. Trần Vũ Minh
Phó Tổng giám đốc Tập đoàn GFS – Phó Chủ tịch Chi Hội Kiến trúc Việt Nam
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 12-2021)